27 oktyabr 2023-cü il tarixində Almatıda “Ortaq türk əlifbasının inteqrasiyaedici rolu: elmi və sosial aspektlər” mövzusunda beynəlxalq konfrans keçirilib. Tədbir Türkiyə Akademiyası, Atatürk Mədəniyyət, Dil və Tarix Ali Şurası nəzdində Türk Dil Qurumu və Əl-Farabi adına Qazax Milli Universitetinin birgə əməkdaşlığı və Türk Dövlətləri Təşkilatı Katibliyinin dəstəyi ilə təşkil olunub.
KONKRET.az xəbər verir ki, tədbirdə Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkiyə və Özbəkistandan tanınmış dilçi alimlər, o cümlədən dövlət və ictimai-siyasi xadimlər, Azərbaycan Respublikası və Qazaxıstan Respublikası parlamentinin deputatları iştirak ediblər.
Konfransda Türk Dünyası əlifbası üçün ortaq standartın hazırlanması və onun inteqrativ rolu kimi məsələlər müzakirə edilib.
Konfrans başlamadan əvvəl qonaqlar Fərabi muzeyi, Kitabxananın oxu zalı, BMT-nin Qlobal Qərargahının zalı, “Böyük Çölün Yeddi Xüsusiyyəti” otağı və elmi nailiyyətlərin sərgisi ilə tanış olublar.
Açılış mərasimində Türk Akademiyasının prezidenti Şahin Mustafayev, Əl-Farabi adına Qazax Milli Universitetinin İdarə Heyətinin sədri və rektoru Canseit Tüymebayev, Qazaxıstan Prezidentinin müşaviri Malik Otarbayev, Atatürk Ali Mədəniyyət Qurumunun prezidenti iştirak ediblər.
Bundan əlavə Türk Dili Qurumunun prezidenti Osman Mert, Türk Dövlətləri.Təşkilat (TDT) Ağsaqqallar Şurasının üzvü İkram Adırbekov, Qazaxıstan Respublikası Parlamenti Senatının deputatı Darhan Kıdırali, TDT baş katibinin müavini Sədi Cəfərov, Türkiyə Dövlətləri Parlament Assambleyasının baş katibi Sakı Sadıkov, Qırğızıstan Respublikasının Almatıdakı Baş Konsulluğunun müavini Gülzat Abdrasulova, Türkiyə Respublikasının Almatı Konsulluğunun Baş Təhsil Attaşesi Ayhan Qorxmaz da tədbirdə iştirak ediblər.
Konfransı açılış nitqi ilə açan Türk Akademiyasının prezidenti Şahin Mustafayev rəhbərlik etdiyi qurumun türk ölkələrinin akademik icmalarının ortaq əlifba və terminologiyanın yaradılması istiqamətində səylərinin əlaqələndirilməsi istiqamətində gördüyü işlər barədə geniş məlumat verib.
Şahin Mustafayev bildirib ki, bu günə qədər aparılan tədqiqatlar nəticəsində əldə olunan təcrübələr ortaq standart əlifbanın yaradılması prosesində dil əsasının çox vacib olduğunu, lakin sosial-mədəni amillərin də nəzərə alınmasının vacibliyini göstərir. Bu kontekstdə o qeyd edib ki, türk dövlətlərinin akademik dairələri ortaq əlifbanın sosial-mədəni əhəmiyyətinə diqqət yetirməlidir.
Əl-Farabi adına Qazax Milli Universitetinin sədri və rektoru Canseit Tüymebayev çıxışında türk əlifbalarının tarixi və inkişafının araşdırılmasının mədəni irsin qorunmasında mühüm məsələ olduğunu diqqətə çatdırıb.
Daha sonra Qazaxıstan Prezidentinin müşaviri Malik Otarbayev prezident Kasım-Jomart Tokayevin adından təbrik məktubunu oxuyub.
Bu il noyabrın 3-də Astanada TDT Dövlət Başçılarının növbəti zirvə toplantısının keçiriləcəyini bildirən Otarbayev, qardaş ölkələrin təşəbbüsü ilə qəbul edilmiş “Türk Dünyasına Baxış – 2040” sənədinin ölkələrimiz arasında əməkdaşlığın gücləndirilməsinə kömək edəcəyini xatırladıb.
Prof. Dr. Derya Örs çıxışında Türk Dövlətləri Təşkilatının əlifba məsələsinə verdiyi dəyərin gündən-günə artdığını bildirərək bu məsələnin əhəmiyyətinə toxunub.
Türk dövlətlərinin ortaq ideallarını reallaşdırmaq üçün atılacaq ən mühüm addımın “ortaq əlifba idealı” olduğunu qeyd edən Derya Örs ortaq əlifbaya keçid nəticəsində bir-birimizi daha yaxşı anlayacağımızı vurğulayıb. 1928-ci ildən latın əlifbasının istifadə olunduğunu xatırladan Derya Örs bu əlifbanın hər bir ölkənin dil quruluşuna uyğun olaraq Azərbaycan, Türkmənistan və Özbəkistanda da tətbiq edildiyini qeyd edib.
Prof. Dr. Osman Mertin sözlərinə görə, ortaq əlifba ilə bağlı mövcud inkişaflara əsaslanaraq ortaq siyasətlər hazırlayıb birlikdə həyata keçirməliyik.
Qeyd edək ki, ümumi iclasdan sonra tədbir “Əlifba inteqrasiyanın istiqaməti kimi” və “Əlifba, dil və kimlik” mövzularının müzakirə olunduğu panel iclaslar formatında davam edib.
