Avropa ölkələri peyk texnologiyaları ilə naviqasiya xidmətlərinin göstərilməsi, hava hadisələrinin müşahidəsi, müşahidə və internetə çıxış kimi mühüm sahələrdə inkişaf etmiş ölkələrlə rəqabət aparmağa çalışır.
KONKRET.az xəbər verir ki, məlumat və xidmətlər gündəlik həyatda əvəzolunmaz hala gəldikcə, peyklər fəlakətin qarşısının alınmasından müdafiə mexanizmlərinə, rəqəmsal və kommunikasiya sistemlərinin inkişafına qədər müxtəlif əsas əməliyyatlarda mühüm rol oynayır. Peyklər rabitə, naviqasiya xidmətləri və səma cisimlərinin elmi tədqiqatları və müşahidələrində ön plana çıxır.
Son zamanlar peyklərin istifadəsi gündəlik həyatdan tutmuş qlobal iqtisadiyyat və təhlükəsizliyə qədər bir çox sahələrdə geniş vüsət alıb.
Peyklər smartfonlar, internet və televiziya kimi rabitə sistemləri üçün lazımi infrastrukturu təmin etməklə, sürətli məlumat və məlumat mübadiləsini təmin edir, peyk naviqasiya sistemləri avtomobillər, gəmilər və təyyarələr üçün daha təhlükəsiz və səmərəli səyahət imkanı verən yerləşdirmə xidmətlərini göstərir.
Müəyyən peyk sistemləri hava və iqlim dəyişikliyi haqqında məlumat toplamaq üçün istifadə olunur və əldə edilən məlumatlar tufanlar və digər təbii fəlakətlər barədə xəbərdarlıq etməyə və kənd təsərrüfatı fəaliyyətlərində müvafiq qərarlar qəbul etməyə imkan verir.
Bundan əlavə, peyk sistemləri kəşfiyyat, müşahidə və hərbi rabitə kimi təhlükəsizlik və müdafiə proqramlarında mühüm rol oynayır.
Avropa Kosmik Agentliyi tərəfindən hazırlanmış “Ariane” raketləri Avropanın peykləri üçün əsas buraxılış aparatlarıdır. Avropa Birliyinin (AB) mühüm peyk proqramları Galileo, Copernicus, Meteosat, Sentinel və IRIS kimi siyahıya alınıb.
Galileo Aİ-nin qlobal peyk naviqasiya sistemini təqdim edir. GPS-ə rəqib olaraq hazırlanmış Galileo daha dəqiq yerləşdirmə və vaxt məlumatını təmin edir.
Aİ-nin Yerin müşahidə proqramı olan Kopernik atmosferi, dənizləri, quruları və buzlaqları izləyən bir sıra peyklərdən ibarətdir. Bu sistem tərəfindən verilən məlumatlar hava proqnozu, fəlakətlərin idarə edilməsi, kənd təsərrüfatı və ətraf mühitin monitorinqi kimi sahələrdə istifadə olunur.
Meteosat Aİ-nin hava peykləri proqramını açıqlayır. Proqram Avropa və Afrikadakı hava şəraitini izləmək üçün istifadə olunur.
Aİ-nin Yerin müşahidə peyki proqramı Sentinel adlanır. Kopernik proqramının bir hissəsi olan Sentinel peykləri Yerin quru örtüyünü, dənizləri və atmosferini izləmək üçün istifadə olunur.
Aİ-də 2027-ci ilə qədər yerləşdirilməsi planlaşdırılan çoxorbitli peyk internet sistemi var. IRIS adlanan sistem özəl təşkilatlara, eləcə də dövlət qurumlarına kommersiya xidmətləri göstərmək üçün nəzərdə tutulub. Bu platforma ABŞ-dakı “Starlink” sistemi və bu sahədə sayının artması gözlənilən sistemlərlə rəqabət aparmaq məqsədi daşıyır.
Aİ 2027-ci ilə qədər ümumi dəyərinin 6 milyard avro olacağı gözlənilən IRIS-a öz büdcəsindən 2,4 milyard avro ayırmağı planlaşdırır. İlk buraxılışın 2025-ci ildə edilməsi planlaşdırılır.
Aİ-nin peyk strategiyası Avropanın kosmosda rəqabət qabiliyyətini və muxtariyyətini qorumaq, elmi kəşfləri və innovasiyaları təşviq etmək, peyk sistemləri və xidmətləri vasitəsilə vətəndaşların gündəlik həyatını asanlaşdırmaq, Avropanın təhlükəsizlik və müdafiə maraqlarını qorumaq məqsədi daşıyır.
Bundan əlavə, güclü və dayanıqlı kosmik iqtisadiyyatın inkişaf etdirilməsi, kosmik tədqiqatlar və texnologiyalar sahəsində Avropa liderliyinin qorunub saxlanılması, kosmik sistemlər və xidmətlər üçün qlobal standartın yaradılması, kosmosda beynəlxalq əməkdaşlığın təkmilləşdirilməsi bu sahədə əsas məqsədlər kimi qeyd olunub.
Brexit ilə AB-ni tərk edən Böyük Britaniyada səylər peyk sistemlərinin davamlılığına yönəlib. Britaniya Kosmik Agentliyi peyklərin ömrünü uzatmaq və kosmosda peyklərə yanacaq doldurmaq üçün texniki-iqtisadi əsaslandırmalar aparır.
Tədqiqatlar çərçivəsində gələcək kəşfləri təmin etmək və yer təyini və maliyyə xidmətlərindən tutmuş hava proqnozuna qədər gündəlik xidmətlərin davamlılığını təmin etmək üçün kosmik tullantılarla mübarizə aparmaq məqsədi daşıyır.
Rəsmiyyə Şərifova,
KONKRET.az