İyulun 18-də İngiltərənin Oksfordşir bölgəsindəki Blenhaym sarayında Avropa Siyasi Birliyinin 4-cü sammiti keçiriləcək.

Qeyd edək ki, 9 may 2022-ci ildə Fransa prezidenti Emmanuel Makron Ukrayna kimi Aİ-dən kənar ölkələrin daxil ola biləcəyi yeni siyasi birliyin yaradılmasını təklif edib.

“Biz hamımız çox yaxşı bilirik ki, Ukraynanın Aİ-yə daxil olması prosesi bir neçə il, əslində isə bəlkə də bir neçə onilliklər çəkəcək. Avropa İttifaqı inteqrasiya səviyyəsini və istəkləri nəzərə alaraq, qısa müddətdə Avropa qitəsinin strukturlaşdırılmasının yeganə vasitəsi ola bilməz. Biz Aİ daxilində qurulmuş yaxınlığı zəiflətmədən Avropamız, birliyimiz, sabitliyimiz haqqında düşünmək üçün bir yol tapmalıyıq. Mən bunu Avropanın siyasi icması adlandırardım”, – deyən Emmanuel Makronun sözlərinə görə, belə bir təşkilat fundamental Avropa dəyərlərinə sadiq olan təhlükəsizlik, enerji, nəqliyyat, investisiya, infrastruktur və siyasi əməkdaşlıq üçün yeni platforma tapmağa imkan verəcək”.

Avropa siyasi birliyinin əvvəlki sammitləri Qranada (oktyabr 2023), Kişinyov (iyun 2023), Praqada (oktyabr 2022) keçirilib. Onların hamısında Nikol Paşinyan iştirak edib.

KONKRET.az bildirir ki, Praqa sammitində Ermənisan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tam olaraq tanıdı. Şarlz-Mişel-Emmanuel Makron-Nikol Paşinyan-İlham Əliyev görüşündə Qarabağ Azərbaycanın bir hissəsi kimi rəsmən tanındı.

Builki tədbirə Vaşinqtonda NATO sammitində beynəlxalq debüt etmiş Böyük Britaniyanın yeni seçilmiş Baş naziri Kayr Starmer ev sahibliyi edəcək. Sammit 50-dən çox Avropa liderini bir araya gətirəcək. Bununla belə, “European Politico” yazır ki, bəzi Avropa ölkələrinin liderləri Londona getməyə bilər, çünki onlar Vaşinqtonun NATO sammitindən təzəcə qayıdıblar və ötən ay Aİ Şurasının iclaslarında iştirak etmək üçün Brüsseldə iki dəfə toplaşıblar. “Qeyri-müəyyən məqsədlərlə sammitdə iştirak o qədər də cəlbedici deyil. Liderlər də bəzən evdə olmalıdırlar”, – Avropa hökumətini təmsil edən “Politico” mənbəsi bildirib. Britaniya Xarici İşlər Nazirliyi isə sammitə 45-dən çox dövlət başçısının qatılacağını açıqlayıb. Avropa Siyasi Birliyinin sammitində ilk dəfə olaraq NATO, Avropa Şurası və ATƏT nümayəndələrinin iştirak edəcəyi gözlənilir.

Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan da Londondadır. Ərdoğan bu il də tədbirdə iştirak etməyəcək, lakin o, 2022-ci ilin oktyabrında sammitdə iştirak edib. Yeri gəlmişkən, həmin tədbir çərçivəsində Paşinyan-Ərdoğanın ilk rəsmi görüşü, həmçinin Ərdoğan-Çavuşoğlu-Paşinyan-Əliyev-Orban-Bayramov-Mirzoyan “formatında” dəhlizlərdə təmaslar baş tutub.

Əslində, qeyd etmək olar ki, AİT sammitləri Paşinyan hökumətinin apardığı xarici siyasət çərçivəsində kifayət qədər uğurlu görüşlər və danışıqlar üçün fürsət olub. Əliyevlə Paşinyanın qatılacağı bu toplantıdan nə gözləmək olar?

Avropalı ekspert Syuzan Stüart bildirib ki, “Bu sammit genişmiqyaslı əlaqələr təşkil etməyə, təşəbbüslər irəli sürməyə, Aİ-yə üzv dövlətlər və üzv olmaq istəyən və yaxın əlaqələr üçün səy göstərən ölkələrlə əlaqəni təmin etməyə imkan verən yüngül Avropa formatıdır. Bu baxımdan, Şərq Tərəfdaşlığına daxil olan ölkələr, xüsusilə Moldova, Ukrayna, Ermənistan, Azərbaycan və Gürcüstan bu sammitdə xüsusi əhəmiyyət kəsb edir”.

Ekspertin sözlərinə görə, bu, qeyri-rəsmi əlaqələr və şəxsi əlaqələr qurmaq imkanı verən əlavə Avropa platformasıdır. “Bu formatın yaradılması mərhələsinin Cənubi Qafqazda müharibədən sonrakı dəyişikliklər mərhələsinə təsadüf etdiyini nəzərə alaraq, Aİ liderləri görüşlərin təşkili və əlaqələrin inkişafı üçün EPC sammitlərindən istifadə etməyə çalışıblar ki, bu da təbiidir. Ola bilsin ki, regionda gedən proseslər həmişə müsbət istiqamətdə getməyib, lakin Aİ öz müsbət töhfəsini verməyə və atdığı addımlarla sülhün bərqərar olmasına töhfə verməyə çalışıb, hətta Ermənistan Respublikasına müşahidəçilər göndərib”.

Sammitdən gözləntilərə gəlincə, analitik hesab edir ki, pərdəarxası təmaslarda bir sıra məsələlər müzakirə ediləcək. Ekspertin fikrincə, nazirlərin görüşündən sonra Vaşinqtonda yüksək səviyyəli görüşün təşkili məntiqli olardı. “Baxmayaraq ki, hazırda tərəflərin nazirlər səviyyəsində yalnız bəzi məsələləri müzakirə etməsi də başa düşüləndir və ola bilsin ki, yüksək səviyyəli görüşün razılıq yekunlaşdıqdan sonra təyin olunması gözlənilir”, – o deyib.

Natiq Səlim,

KONKRET.az