Dünyanın ən böyük biotexnologiya şirkətlərindən birinə çevrilən 23andMe iyirmi ildən çox əvvəl yarandığı gündən milyonlarla insana DNT testi xidmətləri təklif edir. Artıq 23andMe hazırda iflas ərəfəsindədir. Bu, şirkətin sahib olduğu böyük miqdarda genetik məlumatın taleyi ilə bağlı narahatlıqları artırıb.
KONKRET.az xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, şirkətin baş direktoru Anne Vojcicki müştərilərin məxfiliyinə sadiq qalacaqlarını və mövcud məxfilik siyasətlərini qoruyacaqlarını bildirib. Lakin milyonlarla istifadəçi öz genetik məlumatlarını necə qoruya biləcəkləri ilə bağlı narahat olmağa başlayıb.
Beləliklə, 23andMe istifadəçiləri öz məlumatlarını necə qoruya bilərlər və biz DNT-mizi toplayan digər şirkətlərdən narahat olmalıyıqmı?
23andMe nədir?
23andMe birbaşa istehlakçıya genetik test bazarında ən böyük oyunçulardan biridir. 2006-cı ildə Kaliforniyada qurulan şirkət ilk tüpürcək testini və Fərdi Genom Xidmətini 2007-ci ildə istifadəyə verib.
Testin başlanğıc qiyməti 999 ABŞ dolları idi və 2008-ci ildə “Time” jurnalının İlin İxtirası mükafatına layiq görülmüşdü.
Milyonlarla müştəri sağlamlıq, ailə tarixçəsi və hətta yemək seçimləri kimi şeylər haqqında məlumat əldə etmək üçün bu testi satın alıb. Test dəstlərinin qiyməti sürətlə aşağı düşüb (bu gün 79 dollar).
2024-cü ilə kimi 23andMe dünya üzrə 14 milyon insan üzərində DNT testləri həyata keçirib.
Ancaq şirkət son illərdə sürətlə dəyərini itirib. 2023-cü ildə böyük bir məlumat pozuntusu təxminən yeddi milyon istifadəçiyə təsir edib. Bundan əlavə, şirkət 30 milyon dollarlıq sinif əməliyyatı imzalayıb. Şirkət iflas ərəfəsində olduğu iddiaları ilə gündəmdə olsa da, bu genetik məlumatların gələcəyi qeyri-müəyyəndir. Şirkətin iflası halında məlumatların üçüncü şəxslərə satılması və ya ötürülməsi riski ola bilər.
Genetik məlumatları qorumaq üçün nə etmək olar?
23andMe müştəriləri öz genetik məlumatlarını qorumaq üçün addımlar ata bilərlər.
Ən sadə həll hesabı silmək və gələcək tədqiqatlarda iştirak etməkdən çəkinməkdir. Bununla belə, əvvəllər anonimləşdirilən və tədqiqatda istifadə edilən məlumatları əldə etmək mümkün deyil.
Həmçinin bildirilir ki, hesab silinsə belə, şirkət qanuni öhdəlikləri səbəbindən bəzi məlumatları saxlamağa davam edəcək.
23andMe kimi DNT test şirkətlərinin xidmətlərini satın alarkən onların məlumatların məxfiliyinə dair siyasətlərini diqqətlə nəzərdən keçirmək vacibdir. Şirkətlərin məlumatlarınızı nə qədər müddətə saxlayacağı, onlara kimin daxil olacağı və gələcəkdə bu məlumatların silinməsinin nə qədər asan olacağı kimi təfərrüatlar nəzərə alınmalıdır.
Bu cür DNT testlərini satın alarkən, şəxsi məlumatlarınızın qorunmasını təmin etmək üçün məlumatlarınızın gələcəkdə necə istifadə oluna biləcəyini bilməklə hərəkət etmək çox vacibdir.
Rəsmiyyə Şərifova,
KONKRET.az