Çinli bir qadın Çin Vikipediyasında Rusiya tarixi haqqında 200-dən çox qondarma məqalə yazıb və on ildən artıqdır ki, diqqətdən kənarda qalıb.
KONKRET.az xəbər verir ki, elmi fantastika yazıçısı İfan Çin Vikipediyasına göz gəzdirərkən “Kaşindəki böyük gümüş mədəni” haqqında öyrənib və qərara gəlib ki, bu barədə “geniş məqalələr” yazsın.
Əvvəlcə onu Tver Knyazlığında kəşf edilmiş, təxminən 30.000 qulun və 10.000 azad edilmiş insanın işlədiyi şəhər ölçüsündə bir ərazidə aşkarlayıblar. O, dünyanın ən böyük mədən sahələrindən birinə çevrilib.
Möhtəşəm faydalı qazıntılar mədəni Tver knyazları üçün həyati bir mənbəyə çevirib, eyni zamanda 1305-ci ildən 1485-ci ilə qədər bir sıra müharibələrdə mədəni ələ keçirməyə çalışan Moskvanın güclü knyazlarını da cəlb ediblər.
Məqalədə deyilir: “Tver Knyazlığının süqutundan sonra, Moskva Böyük Hersoqluğu və onun varisi 18-ci əsrin ortalarında tükənmə səbəbindən bağlanana qədər mədəndən istifadə etməyə davam edib”.
Belə ki, yazıçı mövzu ilə bağlı onlarla məqalə oxuyub və yalnız daha dərindən getmək istəyəndə nə isə yanlış görünməyə başlayıb. Həmin dövrə aid məqalələrin rusdilli versiyaları çinli analoqlarından qısa olub, yaxud heç olmayıb. Orta əsr mədən üsulları haqqında keçidi dəstəkləyən qeyd 21-ci əsrdə avtomatlaşdırılmış mədənçilik haqqında akademik məqaləyə istinad edir. Sonda başa düşüb ki, “Kaşində gümüş mədən” deyə bir şey yoxdur.
“Çin Vikipediyasının girişləri hər yerdə İngilis Vikipediyasından və hətta Rus Vikipediyasından daha ətraflı idi! İngilis-Rus Vikisində olmayan personajlar Çin Vikisində görünür və bu simvollar real tarixi şəxsiyyətlərlə qarışdırılıb ki, əsli saxtadan ayırmaq mümkün olmasın”, – İfan yazıb.
Vikipediya mövzu ilə bağlı araşdırmaya başlayıb və məlum olub ki, saxta məqalələrin müəllifi 2010-cu ildən başlayaraq Qing sülaləsinin tarixini və Rusiyanın tarixini saxtalaşdırmaq üçün ən azı dörd hesabdan istifadə edib. Dörd hesabın hər biri digərlərinə etibarlılıq verib. Onların hamısı Çin Vikipediyasında bloklanıb.
Müəllif 10 ildən artıq müddətdə 206 məqalə yazıb və daha yüzlərlə məqaləyə dəstək olub, geniş hərbi və iqtisadi hekayələri uydurub, real hadisələr kimi qələmə verib.
O, “Cemao” ləqəbi ilə tanınıb. Silinən profilə görə, qız Rusiyada olan diplomatın qızı olub, Rusiya tarixi üzrə ali təhsil alıb və rusiyalı ilə ailə qurduğundan bu ölkənin vətəndaşıdır.
Cemao İngilis Vikipediya hesabında üzrxahlıq məktubu yerləşdirərək motivasiyasının tarixi öyrənmək olduğunu yazıb. O, əslində evdar qadın olduğunu və yalnız orta təhsilli olduğunu yazıb. Cemao saxta girişlərinin əksəriyyətini ilk girişlərinin buraxdığı boşluqları doldurmaq üçün etdiyini bildirib.
“Yaratdığım problemi həll etmək çətindir, ona görə də Viki-yə girişi həmişəlik bloklamaq yeganə çıxış yolu ola bilər. Mənim indiki biliyim çörəkpulu qazanmağa kifayət etmir, ona görə də gələcəkdə sənət öyrənəcəyəm, vicdanla çalışacağam və daha belə qeyri-müəyyən işlərlə məşğul olmayacağam”, – deyə qız əlavə edib.
Vikipediya redaktorları bu hadisənin bütövlükdə hazırkı Çin Vikipediyasının etibarını sarsıtdığını hesab edirlər. Lakin əksər istifadəçilər saxta məqalələrin müəllifinin istedad və əzmkarlığını yüksək qiymətləndirərək, onu gələcəkdə romanı dərc etməyə həvəsləndiriblər.
Çin Vikipediyasındakı saxta tarixi qeydlərin əksəriyyəti silinib. Bəzi girişlər digər üzvlər tərəfindən təkmilləşdirilib və beləliklə platformada qalır.
Xuraman Etibarlı,
KONKRET.az