İqlim böhranı hər günün uzunluğunu artırır. Qütb buzlaqlarının əriməsi planetin fırlanmasını ləngidir və günlərin uzanmasına səbəb olur. Bu, internet trafiki, maliyyə əməliyyatları və GPS naviqasiyası kimi dəqiq vaxt tələb edən sistemlərə potensial təsir göstərə bilər.
KONKRET.az xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, yeni araşdırmaya görə, yerdəki bir gün Ayın okeanlarda və quruda cazibə qüvvəsi səbəbindən yavaş-yavaş uzanır. Bununla belə, insanların yaratdığı qlobal istiləşmə nəticəsində Qrenlandiya və Antarktika buz təbəqələrinin əriməsi yüksək enliklərdə yığılan suyun ekvator yaxınlığındakı dənizlərə yenidən paylanmasına səbəb olur. Bu, Yerin fırlanma sürətini yavaşlatır və günləri daha uzun edir.
Son tədqiqatlar göstərdi ki, suyun yenidən bölüşdürülməsi Yerin oxunun – şimal və cənub qütblərinin hərəkətinə səbəb olur. Bundan əlavə, karbon emissiyalarının stratosferi daraltdığı göstərilib.
“Əvvəllər milyardlarla il lazım idi, indi 100 il lazımdır”
İsveçrənin “ETH Zurich” şirkətindən professor Benedikt Soja bildirib ki, “Karbon emissiyalarımıza görə biz bunu cəmi 100 və ya 200 il ərzində etdik. Beləliklə, kosmosda Yerin hərəkətini və fırlanmasını əsaslı şəkildə dəyişirməklə əvvəllər milyardlarla il davam edən prosesləri əvəz edirik”.
İnsanlar vaxtı atom saatlarına əsasən ölçürlər, lakin Yer günü – bir tam fırlanma – Ayın təsiri, iqlim təsirləri və bir sıra digər amillərə görə dəyişir. Bu fərqlər internet, rabitə və maliyyə əməliyyatları üçün dəqiq vaxta əsaslanan məlumat mərkəzlərində nəzərə alınmalıdır. Bundan əlavə, peyk və kosmik gəmilərin naviqasiyası üçün dəqiq zaman məlumatı tələb olunur.
“Proceedings of the National Academy of Sciences of USA” jurnalında dərc edilən araşdırma buzların əriməsinin günün uzunluğuna təsirini qiymətləndirmək üçün müşahidələr və kompüter rekonstruksiyalarından istifadə edib. 1900 və 2000-ci illər arasında yavaşlama sürəti əsrdə 0,3 ilə 1,0 millisaniyə (ms/cy) arasında dəyişib. Bununla belə, 2000-ci ildən bəri ərimə sürətləndiyi üçün dəyişiklik sürəti 1,3 ms/cy-ə yüksəlib.
“Bu, müasir həyatımızı idarə edən digər texnologiyalar üçün də kritik nəticələrə səbəb olub”.
Əgər emissiyalar azalmasa, 2100-cü ilə qədər yavaşlama sürəti hər əsrdə 2,6 millisaniyəyə çatacaq və gün uzunluğunda uzunmüddətli dəyişikliklər baş verəcək.
Araşdırmada iştirak etməyən İspaniyanın Alikante Universitetindən doktor Santyaqo Belda vurğulayıb ki, “Bu tədqiqat böyük irəliləyişdir. Həmin araşdırma Qrenlandiya və Antarktidada yaşanan həyəcanverici buz itkisinin günün uzunluğuna birbaşa təsir etdiyini təsdiqləyir. Gün uzunluğundakı bu dəyişiklik təkcə vaxtın ölçülməsi üçün deyil, həm də GPS və digər texnologiyalar üçün vacibdir”.
Rəsmiyyə Şərifova,
KONKRET.az