“Metsamor Atom Elektrik Stansiyasının hazırkı enerji blokunun istismar müddəti 2036-cı ildə başa çatır və yeni AES haqqında düşünməyə çox az vaxt qalıb”.
KONKRET.az xəbər verir ki, bu sözləri siyasi və iqtisad elmləri doktoru, enerji təhlükəsizliyi məsələləri üzrə erməni ekspert Vahe Davtyan bildirib.
“Enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı uzaqgörən siyasət nəticəsində Ermənistan Litvanın mənfi təcrübəsini təkrarlamaq riski ilə üzləşib. Hər altı aydan bir biz müxtəlif bəyanatlar eşidirik – istər yüksək güclü AES-in tikintisi, istərsə də aşağı gücə malik modul tipli atom elektrik stansiyası haqqında. Ancaq hansı istiqamətdə hərəkət etdiyimizi başa düşmək üçün dövlət tərəfindən təsdiqlənmiş dəqiq strategiya yoxdur”, – deyə Davtyan xatırladıb.
Onun sözlərinə görə, Metsamor Atom Elektrik Stansiyasının mövcud ikinci enerji blokunun uzadılmış istismar müddəti 2036-cı ildə başa çatır, ona görə də çox az vaxt var.
- Litvanın təcrübəsinə gəlincə, Davtyan xatırladır ki, 2000-ci illərin əvvəllərində bu ölkə demək olar ki, indiki Ermənistanla eyni vəziyyətdə idi: Aİ Litvanı İqnalina AES-in istismarından imtina etməyə inandırmaq üçün bütün səylərini göstərdi, bunun müqabilində lazımi tədbirləri vəd etdi. Yeni, daha səmərəli atom elektrik stansiyasının tikintisi üçün maliyyə resursları vəd etdi.
Litva Avropanın vədlərinə inandı, AES-i bağladı və amma hələ də vəd etdiyi dəstəyi almayıb. Əvəzində ölkə özünü təmin edən elektrik enerjisi ixracatçısından idxalçıya çevrilərək ciddi enerji təhlükəsizliyi problemləri ilə üzləşdi.
Üstəlik, əgər 2022-ci ilə qədər Litva BRELL enerji halqası (Belarus, Rusiya, Estoniya, Latviya, Litva) daxilində elektrik enerjisi idxal edirdisə, Ukraynada hərbi əməliyyatlar başlayandan sonra İsveçdən müqayisə olunmayacaq dərəcədə baha olan elektrik enerjisi idxal etməli olur.
“Ola bilsin ki, Ermənistana münasibətdə açıq-aşkar məcburiyyət yoxdur, amma xatırlayaq ki, 2017-ci ildə Aİ və “Avratom” ilə hərtərəfli və genişləndirilmiş əməkdaşlıq haqqında saziş imzalananda Ermənistanın qarşısına qoyulan əsas vəzifələrdən biri mövcud nüvə silahının ləğvi olub. Biz görürük ki, bu illər ərzində Qərb həqiqətən Ermənistana kiçik modul reaktorların tikintisi layihələri təklif etməyə çalışır”, – Davtyan deyir.
Onun sözlərinə görə, belə stansiyaları təklif edən ölkələrin özlərinin hətta onları idarə etmək təcrübəsi belə yoxdur ki, bu da həmin təkliflərin əslində sadəcə siyasi bəyanatlar olduğunu göstərir.
Qeyd edək ki, “Rosatom” dövlət korporasiyasının inkişaf və beynəlxalq biznes bölməsinin direktoru Kirill Komarov Soçidə keçirilən “ATOMEXPO-2024” Beynəlxalq Forumu çərçivəsində bəyan etmişdi ki, Rusiya Ermənistan hökumətinin tələb etdiyi istənilən yeni atom elektrik stansiyası layihəsini həyata keçirməyə hazırdır.
Ermənistan hakimiyyətinin bəyanatlarını təhlil edən Davtyan belə qənaətə gəlir ki, ölkəni Qərbin təklif etdiyi modul stansiyaların tikintisi yolu ilə aparmağa cəhd edilir.
“Bizim Atom Elektrik Stansiyamız 2036-cı ilə qədər işləyəcəyi üçün proseslər bu məntiqlə davam edərsə, mövcud aqreqatın son olaraq məhv edilməsinə gətirib çıxaracaq. Və əgər biz Litvanın acı təcrübəsini təkrarlamaq istəmiriksə, o zaman yüksək güclü atom elektrik stansiyalarının tikintisi yolu ilə getməliyik”, – deyə ekspert vurğulayıb.
Əks halda Ermənistan yaxın gələcəkdə elektrik enerjisini idxal etməli olacaq: “Mövcud geosiyasi və iqtisadi prosesləri nəzərə alsaq, elektrik enerjisi sistemlərini fəal şəkildə inkişaf etdirən Türkiyə və Azərbaycan potensial təchizatçı kimi çıxış edə bilər.
Azərbaycan və Türkiyənin bu istiqamətdə davranışı çox mühüm göstəricidir. Onların vaxtaşırı “Metsamor”u tənqid etmələri onu deməyə əsas verir ki, hər iki dövlət Ermənistanı böyük potensialdan və bu gün malik olduğu mühüm strateji resursdan məhrum etməyə çalışır. Bundan əlavə, Türkiyə nüvə enerjisini fəal şəkildə inkişaf etdirir, hazırda Avropada ən böyük atom elektrik stansiyaları kompleksini tikir. Azərbaycan da öz ərazisində atom elektrik stansiyasının tikintisi ilə bağlı danışıqlar aparır”.
Yeri gəlmişkən, bu yaxınlarda Soçidə keçirilən “ATOMEXPO-2024” beynəlxalq konfransında Türkiyənin energetika naziri Alparslan Bayraktar ölkələrinin nüvə enerjisinin inkişafı yolu ilə gedəcəyini bildirib. O, həmçinin qeyd edib ki, Türkiyə modul tipli stansiyaların tikintisini istisna etmir, ancaq ehtiyat tədbir kimi və yalnız böyük atom elektrik stansiyalarına malik olması və tam nüvə dövlətinə çevrilməsi şərtilə bu işi davam etdirir.
Davtyan əmindir ki, Ermənistan ilk növbədə Türkiyə tərəfinin bu bəyanatına qulaq asmalı və modul stansiyaların tikintisini əlavə resurs hesab etməlidir, lakin ilk növbədə güclü atom elektrik stansiyasına sahib olmaq barədə düşünməlidir.
Bundan əvvəl Ermənistan Atom Elektrik Stansiyasının baş direktoru Eduard Martirosyan Soçidə jurnalistlərlə söhbətində bildirib ki, hazırda Ermənistanın 1000 MVt-a qədər reaktora ehtiyacı var. Onların stasionar və ya modul olacağı sualına gəlincə, bu seçim hələ edilməyib. Bundan başqa, Ermənistan bir neçə ölkədən atom elektrik stansiyalarının tikintisi ilə bağlı təkliflər gözləyir.
Hazırladı: Natiq Səlim,
KONKRET.az