- 644 — İkinci İslam xəlifəsi Ömər bin Xəttab Mədinədə qətlə yetirilib.
- 1493 — Xristofor Kolumb Karib adalarını kəşf edib.
- 1888 — Londonda Qarındeşən Cek son qurbanını öldürüb.
- 1903 — ABŞ-ın təhriki və dəstəyi ilə Panama Kolumbiyadan müstəqilliyini elan edib.
- 1911 — Şevrole şirkəti avtomobil bazarına daxil olub.
- 1955 — İran Bağdad paktına qoşulub.
- 1957 — SSRİ Sputnik-2 peykində Layka adlı iti Yer orbitinə yollayıb.
- 1996 — Türkiyənin tarixində dərin iz buraxan “Susurluq qəzası” baş verib
Bağdad Paktı
II. İkinci Dünya Müharibəsindən sonra Şərqi Avropa və Cənubi Asiyada Sovet İttifaqının genişlənməsini dayandırmaq üçün ABŞ Dövlət Katibi J. Foster Dalles tərəfindən hazırlanan soyuq müharibə illərində Cənubi Asiyanın və Yaxın Şərqin müdafiəsi siyasəti yeridildi. Bu şəkildə bir təhlükəsizlik dəhlizi yaratmaq lazım gəlirdi. Bağdad Paktından əvvəl Yaxın Şərqdə təhlükəsizlik və müdafiə sahəsində ilk ittifaq Saadabad Paktı idi. İran, Türkiyə, Əfqanıstan və İraq arasında 1937-ci ildə qurulan bu pakt uzunömürlü olmadı. II. Dünya Müharibəsindən sonra Orta şərqdən çəkilən İngiltərə bölgədəki maraqlarını qorumaq üçün Türkiyənin də içində iştirak edəcəyi Yaxın Şərq layihəsinin müvəffəqiyyətini təmin edə bilməmişdi. Orta şərqin müdafiə olunması mövzusunda təşəbbüsü bölgədə müstəmləkəçilik sahəsində pis bir keçmişi olmayan Amerika Birləşmiş Ştatlarının ələ alması istiqamətində Yuqoslaviya, Yunanıstan və Türkiyə arasında təsis edilən Balkan Paktından (1953) sonra Cənub-Şərqi Asiya Andlaşması Təşkilatı (Seaton) ilə NATO-nu birləşdirəcək Yaxın Şərqdə müdafiə ittifaqının yaradılması üçün müxtəlif səylər göstərildi.
İngiltərə və Türkiyənin ortaq işləri sonunda qurulmuş regional bir müdafiə iş birliyi təşkilatı olan Bağdad Paktına gedən yolda ilk işləri Amerika Birləşmiş Ştatları edərək 28 Dekabr 1953-cü ildə Pakistanla bir texniki və iqtisadi yardım müqaviləsi ilə 19 May 1954-cü ildə Qarşılıqlı Müdafiə Kömək müqaviləsini imzaladı. Bu müqavilədə Pakistanın regional müdafiədə iştirak edəcəyi açıqlandı. Türkiyənin NATO-ya alınması ilə Türk idarəçiləri İraq, Livan və Suriya ilə sıx təmaslar etdi. Bağdad Paktının ilk halqasını Türkiyə ilə İraq arasındakı danışıqlar sonunda 12 Yanvar 1955-ci ildə nümayiş olunan Türk-İraq Bəyannaməsi təşkil etdi. Bu bəyannamə ilə qurulması planlaşdırılan paktla bağlı fikirlər ifadə edildi. Türkiyə Baş naziri Adnan Menderes qurulması düşünülən pakta Suriya və Livanı da cəlb etmək üçün Şamı və Beyrutu ziyarət etdi, lakin müvəffəqiyyəti təmin edə bilmədi. Bu vəziyyət qarşısında 24 Fevral 1955-ci ildə Bağdadda Türkiyə ilə İraq arasında səkkiz maddəlik Qarşılıqlı Təhlükəsizlik və Müdafiə Əməkdaşlıq Müqaviləsi imzalandı. Bu müqavilə Bağdad Paktının mahiyyətini təşkil etdi.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Qanununun 51-ci maddəsinə uyğun olaraq imzalanan Qarşılıqlı təhlükəsizlik və müdafiə müqaviləsi, təhlükəsizlik və müdafiə sahəsində əməkdaşlığı, daxili işlərə qarışmamağı, aralarındakı problemləri dinc yolla həll etməyi və paktla əlaqəsi olmayan beynəlxalq öhdəliklərə girməməyi nəzərdə tuturdu.
Bağdad Paktının əsas məqsədi bölgə dövlətlərini ortaq bir təşkilat halına gətirmək, Sovet İttifaqının Orta Şərqə girməsinin qarşısını almaq, bölgənin müdafiəsini Qərb müdafiə ittifaqına bağlamaq və bölgədəki Qərbin maraqlarını qorumaq idi. 23 sentyabr 1955-ci ildə Pakistan və 3 noyabr 1955-ci ildə İran Pakta qoşuldu. Beləliklə, Pakt 1955-ci ildə Türkiyə, İran, İraq, Pakistan və İngiltərə arasında Qarşılıqlı Təhlükəsizlik və Müdafiə Əməkdaşlıq Təşkilatı halına çevrildi. Məqsəd bölgə ölkələri arasında ortaq təhlükəsizlik və müdafiə mövzusunda əməkdaşlığı təmin etmək olsa da, Yaxın Şərqi az qala məhv etdi. Əslində Bağdad Paktı bölgədə yeni qarşıdurmalara səbəb oldu. Ərəb Birliyinə mənsub ölkələrdən yalnız İraqın pakta girməsi, bölgə ölkəsi olmadığı halda müstəmləkəçi kimi ad qazanmış İngiltərənin paktın üzvü olması və bölgədə Qərb tərəfdarı siyasətini həyata keçirən Türkiyə, İran və Pakistanın pakta daxil olmaları səbəbiylə Qərb kəskin tənqid edildi və bu təşkilat Qərb müstəmləkəçiliyinin yeni bir forması olaraq qiymətləndirildi. Misir, Suriya və Səudiyyə Ərəbistanı aralarında ayrıca bir razılaşma imzalamaq üçün səy göstərdilər, İraq ərəb dünyasında təkliyə sövq edildi.
Yaxın Şərqdə müdafiə ittifaqı yaratmağa çalışan və Bağdad Paktının qurulmasına böyük töhfə verən ABŞ müqavilənin bölgədə birliyi təmin edə bilmədiyini gördü.
SUSURLUQ QƏZASI
Susurluq skandalı ya da Susurluq qəzası – 3 noyabr 1996-ci ildə saat 19.25 radələrində Balıkəsir ili-Bursa yolunda Susurluq mahalı Çatalceviz mövqesində meydana gələn yol qəzası nəticəsi, qeyri-qanuni polis-mafiya-tayfa əlaqələrinin ortaya çıxması ilə baş verən skandal. Türkiyə Cümhuriyyəti tarixinin ən əhəmiyyətli skandallarındandır. Qazanın ardından ictimaiyyət, “dövlət, siyasət, mafiya” üçbucağında qeyri-qanuni əlaqələrin ortaya çıxardılmasını tələb etdi. “Daima Aydınlıq Üçün Bir Dəqiqəlik Qaranlıq Hərəkatı” adı verilən vətəndaş cəmiyyət hərəkatlarıyla və medianın dəstəyi ilə üstü örtülən əlaqələrin və fəaliyyətlərin açıqlanmasını tələb etdi.
DYP Şanlıurfa millət vəkili Sədat Edib Bucaq, İstanbul Kemalettin Eröge Polis Məktəbi Müdiri Hüseyn Kocadağ, Mehmet Özbay saxta şəxsiyyətli Abdullah Çatlı ilə Qönçə Ağıl, 1 noyabr 1996 günü axşam saatlarında Quşadası Qürura Otelə gəlmişlər. Bucağa aid 06 AC 600 nömrəli Mersedes marka qara rəngli avtomobillə Hüseyn Kocadağ rəhbərliyində İstanbula getmək üzrə yola çıxan qrup, 3 noyabr 1996 günü saat 19.25 radələrində Susurluq mahalı Çatalceviz mövqesində benzindoldurma məntəqəsindən yola çıxan Həsən Gökçə tərəfindən idarə edilən 20 RC 721 nömrəli yük maşınıya toqquşaraq yol qəzası edib. Bu qəza, mətbuat ədəbiyyatına “Susurluq Skandalı” və ya “Susurluq Qəzası” olaraq keçib.
MƏNBƏ: VİKİPEDİYA