“Bu il Rusiya-Azərbaycan münasibətləri üçün çətin olacaq” – MÜSAHİBƏbackend

"Bu il Rusiya-Azərbaycan münasibətləri üçün çətin olacaq" - MÜSAHİBƏ

Diplomatik mənbələrə istinadən Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderləri arasında yanvarın 11-də Moskvada keçiriləcək görüş barədə məlumat verilib. Politoloq, “Milli Müdafiə” jurnalının baş redaktoru İqor Korotçenko “Moskva-Bakı”-ya verdiyi müsahibədə belə bir görüşün nə qədər böyük ehtimalla keçirildiyi və burada diqqət mərkəzində ola biləcək məsələlər barədə fikirlərini bildirdi.

– İqor Yuryeviç, sizin fikrinizcə, belə bir görüş nə qədər mümkündür və onun çərçivəsində hansı məsələlər müzakirə ediləcək? İndi ekspert cəmiyyəti getdikcə üçtərəfli bəyanatda tərəflərdən suallar və gərginlik yarada biləcək bir çox yazılmamış məqamların olmasından danışır …

– Əvvəla görüş rəsmi səviyyədə təsdiqlənməlidir. Bu vaxt mövcud potensialı müzakirə edəcəyik və mövcud məlumat sızıntısına əsaslanaraq gündəmdə hansı məsələlərin ola biləcəyindən danışacağıq. Əlbəttə ki, Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin üçtərəfli Bəyanatı ilkin anda müharibəni durdurmağa hesablanmışdı və müharibə bitdikdən sonra Dağlıq Qarabağ nizamlanmasının bütün aspektlərini təfərrüatlı şəkildə izah etmək mümkün deyildi. Buna görə də, mənim fikrimcə, üçtərəfli görüş baş tutarsa, daha aydın, daha ətraflı şəkildə aşağıdakı məsələləri müəyyənləşdirməlidir.

Birincisi, Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycan ərazilərindən tamamilə çıxarılması. Bu, sadəcə Ermənistanın birbaşa silahlı qüvvələri ilə deyil, faktiki olaraq mövcud olmayan qondarma DQR-nin qanunsuz erməni silahlı birləşmələri ilə də əlaqədardır. Onların tamamilə tərksilah edilməsi lazımdır. Azərbaycan ərazisində silahlı erməni olmamalıdır. Bu, günümüzün əsas məsələsidir. Bu bölgədə sülh, rifah və firavanlıq üçün təməl şərtdir.

Həll edilməli olan ikinci məsələ Azərbaycanla Ermənistan arasında dövlət sərhədlərinin müəyyənləşdirilməsidir. Bu gün demarkasiya və ermənilərin yaşadığı Azərbaycan ərazisində yerləşən yaşayış məntəqələri ilə əlaqəli bütün bir isteriya görürük. Yerli erməni ağsaqqalları, yerli hakimiyyət orqanları rəsmi İrəvana qarşı yürüşlər təşkil etməyə başlayır, dəqiq sərhəd xəttinin yaradılmasına, təyin olunmasına qarşı çıxırlar. Bu, belə olmamalı idi. Burada əsas Azərbaycan SSR və Ermənistan SSR arasında qurulmuş sərhədlərdir. Və bu əsaslara əsasən suveren Azərbaycan Respublikası ilə suveren Ermənistan Respublikası arasındakı sərhədlər işarələnməlidir. Sərhəd var, GPS, Glonass istifadə edərək işarələnmişdir, hər şey dəqiq qurulmuşdur və bu xətt Azərbaycanla Ermənistan arasındakı dövlət sərhəd xətti olacaqdır. Azərbaycan ərazilərinin işğalının 30 ili ərzində Ermənistan sərhədlər mövzusunu dəyişdirərək onları sərbəst şəkildə şərh etdi. Buna görə Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderləri bütün  bu suallara son qoymalıdırlar.

Həll edilməli olan üçüncü məsələ bölgədə fəaliyyət göstərməli olan nəqliyyat dəhlizləridir. Üçtərəfli Bəyanatda Azərbaycanın əsas hissəsi ilə Naxçıvan arasında nəqliyyat dəhlizi aydın şəkildə təsbit edilmişdir. Və belə bir nəqliyyat dəhlizinin yaradılması da Ermənistanın maraqlarına cavab verir.

Məncə, üç liderin Moskvadakı görüşünün əsas nəticəsi üçtərəfli bəyanat üçün daha güclü bir hüquqi təməl yaradılması ola bilər. Xüsusilə, azərbaycanlı qaçqınların və məcburi köçkünlərin bölgəyə qaytarılması məsələsinin erməni silahlılarının Dağlıq Qarabağda faktiki olaraq qaldığı şəraitdə necə həll ediləcəyini aydınlaşdırmalıyıq. Həqiqətən də erməni birləşmələri Qarabağdan çəkilməsə, qaçqınların təhlükəsizlik baxımından geri qaytarılması qeyri-mümkün olacaqdır. Putin, Əliyev və Paşinyan arasındakı görüşdəki müzakirələrdə bu məsələnin həll mexanizmlərindən danışıla bilər.

Qarabağda nəzarət qondarma “DQR”-nin “liderləri”nin deyil, Rusiyanın sülhməramlılarının əlində olmalıdır. Çünki qanunsuz separatçı qurum heç kimi təmsil etmir. Həmin “liderlər” tərksilah edilməlidir və bəziləri törətdikləri cinayətə görə beynəlxalq terrorçu kimi məsuliyyətə cəlb edilməlidir.

Bəli, Dağlıq Qarabağın statusu müəyyənləşdirilməyib, ancaq bu, Azərbaycan ərazisidir, ona görə də erməni silahlıları bu bölgəni tərk etməlidirlər. Bu insanlar etdikləri hərbi cinayətlərə görə məsuliyyət daşıyaraq, Ermənistana getməli və ya Azərbaycandakı müttəhim kürsüsündə oturmalıdırlar. Gec-tez hərbi cinayətkarların – Xocalıda qətliam törədənlərin, Azərbaycan əhalisinə qarşı soyqırımı törədənlərin mühakimə olunması məsələsi həll ediləcək, bu şəxslər axtarışa veriləcək, beynəlxalq prosedurlar çərçivəsində mühakimə olunacaqlar. Həm son hərbi əməliyyatlar zamanı, həm də 30 illik işğal dövründə Azərbaycana  dəymiş ziyanın miqdarını müəyyən etmək üçün beynəlxalq hüquq strukturlarını cəlb etmək, sonra beynəlxalq ədalət mühakiməsini təmin etmək üçün iddia qaldırmaq və bu vəsaiti İrəvandan almaq lazımdır. Beləcə, Ermənistanın Azərbaycana ödəməli olduğu maliyyə təzminatının miqdarı bilinməlidir.

Bu məsələ liderlərin görüşü zamanı müzakirə olunmayacaq, amma buna baxmayaraq, beynəlxalq hüquq baxımından bununla bağlı müvafiq qərarlar qəbul edilməlidir. Bununla da başqa bir ölkənin ərazi bütövlüyünə, suverenliyinə təcavüz etmənin bədəli ödənilməli, məsuliyyəti dərk edilməlidir.

Nizamlanma çərçivəsində qeyd edilməlidir ki, Qarabağ ermənilərinin pasportlaşdırılması aparılacaq, onlara Azərbaycan pasportları veriləcək. Yeni reallıqlara sülh yolu ilə alışmaq üçün ermənilər Azərbaycan dilini öyrənməlidirlər.

– Yəni Moskva belə bir zirvə görüşü təşkil edirsə, o zaman Bəyanatda müəyyən “boşluqlar” fonunda gərginliyin qarşısını almaq üçün həll olunmamış məsələləri düzəltmək lazım olduğunu başa düşür?

– Bir mütəxəssis kimi bunların həll edilməli olduğunu başa düşürəm və əminəm ki, Rusiya siyasi rəhbərliyi də bunu başa düşür. Bu gün Bəyanatda dilə gətirilməyən bir çox məsələ havada asılıdır və tərəflərin hər biri onları özlərinə sərf edən kimi şərh edir. Bəyanat əsasında Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan ən incə məqamların, məsələlərin həlli mexanizmlərinin ən təfərrüatlı şəkildə yazılacağı əsaslı bir razılaşma qəbul etməlidirlər. Yəni Bəyanatın icrası üçün daha geniş bir baza yaradılmalıdır. Bəlkə də sərhəd demarkasiyası ilə bağlı Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan sərhəd xidmətlərinin iştirakı ilə bəzi işçi qrupların yaradılması lazımdır?! Digər məsələlərlə bağlı ayrıca  sənədlərin qəbuluna ehtiyac vardır. Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin potensial görüşündən əvvəl bu məsələlər işlənib hazırlanmalıdır ki, onları təsdiq etsinlər və bu barədə məsul strukturlara təlimat verə bilsinlər.

– Görürük ki, son günlər Ermənistan müxalifəti İrəvanda mitinq keçirməyib. Eyni zamanda, müxalifət lideri Vazgen Manukyan çağırışlar etməkdə davam edir… Paşinyan hələ də əhaliyə Qarabağla bağlı niyə belə bir qərar verildiyini fəal şəkildə izah etməyə çalışır. Bəs müxalifətə nə oldu? Mitinqlərin olmaması onların zəifliyinin və xalqdan dəstək almamalarının göstəricisidir?

– Müxalifət mitinqləri dəstək bazası olmadığı üçün dayandı. Adi ermənilər bütün bu oyunlardan bezdilər. Müxalifət də xalqa güvənmir. Ona görə də Paşinyana seçkilərdə uduzacağını anlayaraq erkən seçki təklifini rədd etdi. Erməni müxalifəti indiki baş naziri zorla devirmək istəyir. Çünki sülh yolu ilə hakimiyyətə gələ bilməyəcək. Ordu Paşinyan tərəfdədir.

– Erməni əhalisinin müxalifətə dəstək olmaması Azərbaycan üçün və üçtərəfli Bəyannamənin həyata keçirilməsi üçün müsbət bir siqnal ola bilərmi?

– Düşünürəm ki, Azərbaycan burada öz maraqlarını və müharibə zamanı qazandığı nəticələri rəhbər tutur. Vəziyyətin nəticəsini Azərbaycan Respublikası hərbi qələbəsi ilə qərar verdi. Hər şeyə müharibə nöqtə qoydu. Hərbi uğur Ermənistana kömək etsəydi, indi Paşinyana dəstək olaraq Azərbaycanın yeni ərazilərinin işğalına çağıran mitinqlər görərdik. Ermənistan döyüş meydanında təslim oldu, bir fəlakət yaşadı. Hərbi, siyasi və iqtisadi sahədə ölkə parçalandı. Azərbaycanın vecinə deyil – İrəvanda mitinqlər olacaq, olmayacaq. Amma sağlam düşüncə baxımından Ermənistandakı siyasi vəziyyətin sabitləşməsi bütövlükdə bölgəyə fayda gətirəcək. Rusiya İrəvandakı gücün dağılmasında maraqlıdır. Bu gün dövlətlərarası əməkdaşlıqdan əlavə olaraq, ölkələrimiz də xalq diplomatiyasından daha geniş istifadəyə ehtiyac duyurlar. Çünki bir sıra erməni mediasında Azərbaycan iblisə çevrilir, Rusiyanın media sahəsindəki bir sıra simalar geniş miqyaslı anti-Azərbaycan kampaniyasını davam etdirirlər.

Bu insanlar sistemli şəkildə Rusiya-Azərbaycan münasibətlərində problemlər yaratmaq üçün çalışırlar. Bu, beynəlxalq güclər də daxil olmaqla, erməni lobbisinin böyük bir sistematik işidir. Bunun arxasında mənbələr və siyasi səylər var. Bütün layihələr və telegram kanalları işləyir. Bu gün baş verənlər irimiqyaslı informasiya əməliyyatlarıdır. Fərdi blogerlər və təbliğçilər yoxdur. Sifarişçilər düşünürəm ki, Yerevanda deyil, xaricdədir. Buna görə də bu, Rusiya-Azərbaycan münasibətləri üçün bir çağırışdır. Strateji qarşılıqlı münasibət xarakteri daşıyan ənənəvi dostluq, müttəfiqlik münasibətləri ilə əlaqəli Rusiya-Azərbaycan münasibətlərini tənzimləmək üçün digər məsələlərlə yanaşı, xalq diplomatiyası metodlarından istifadə etmək lazımdır. Erməni lobbisi hər saat, hər gün mübarizə aparır. Cənubi Qafqazda yeni bir reallıq gəldi və ermənilər arasında informasiya mübarizəsi eyni şiddətlə davam edir.

Qeyd etmək vacibdir ki, eyni Rusiya-Azərbaycan qarşılıqlı əlaqəsi Ermənistana qarşı inkişaf etmir. Əksinə, çox tərəfli iqtisadi əməkdaşlıq formatlarına inteqrasiya edərək maraqları nəzərə alır. Bu, Ermənistanın özünə, erməni xalqına lazımdır. Moskva və Bakı kifayət qədər səbirli və məsuliyyətlidir və bizim kifayət qədər realizmimiz var. İrəvanda isə heç siyasi elitanın əhəmiyyətli bir hissəsi arasında reallıq anlayışı yoxdur. Anlamaq lazımdır ki, bir çox insan Qarabağ müharibəsinin nəticələrindən razı deyil. Bu sadə ermənilər və erməni lobbisi deyil. Qərb müharibənin nəticələrindən razı deyil. Çünki Azərbaycan gücünü göstərdi. Qərb quruluşu baxımından qəbuledilməz işlər gördü. Təzyiqlərə baxmayaraq, işğal problemini Azərbaycanın milli maraqlarının tələb etdiyi kimi həll etdi. Və bu nə Vaşinqtonda, nə də Parisdə alqışlara səbəb olmadı. Ona görə də Azərbaycan və Rusiya-Azərbaycan münasibətlərinə təzyiqlər davam edəcək.

Anlaşılmalıdır ki, bu il Rusiya-Azərbaycan münasibətləri üçün də çətin olacaq. Buna görə münasibətlərimizi, suverenliyimizi və qarşılıqlı fəaliyyətimizi gücləndirmək üçün xüsusi səylər göstərməliyik. Rusiya Qarabağdakı vəziyyətin bütün risklərini aradan qaldırmağa qadirdir. Rusiya və Azərbaycan liderləri arasında mükəmməl qarşılıqlı anlaşma mövcuddur. Və düşünürəm ki, bu hesaba bütün məsələləri həll edəcəyik.

“Moskva-Baku.ru” nəşri, 9 yanvar 2020.

Tərcümə etdi: Surxay Atakişiyev,

KONKRET.az

Bir cavab yazın

Sizin e-poçt ünvanınız dərc edilməyəcəkdir. Gərəkli sahələr * ilə işarələnmişdir

*

*

*