“Ermənistanla Azərbaycan arasındakı bədnam “sülh müqaviləsi” hələ də mətnlərin hazırlanması və əlaqələndirilməsi mərhələsindədir (Qərb mənbələrinə görə). Nikol və onun əlaltıları artıq cəmiyyətə Azərbaycanın tələbləri ilə bağlı məlumatlar yayırlar ki, bu da əslində gələcək sənədin əsasını qoydu. Söhbət ilk növbədə “Haykakan Jamanak” ailə qəzetində Bakının 5 şərti, belə olduğu halda Ermənistanın guya tək qalacağı, ermənilərin isə çoxdan gözlənilən sülhü əldə edəcəyi barədə dərc olunmuş məlumatdan gedir”.
KONKRET.az xəbər verir ki, bu barədə “Ermənistanın səsi”nin əməkdaşı Astvaçatur Ter-Tovmasyants özünün analitik materialında vurğulayıb.
O qeyd edib ki, Paşinyan Azərbaycanla müqavilə imzalamaq niyyətini bütün tribunalardan bildirməkdə davam edir. Ter Tovmasyants məqaləsində yazır: “Paşinyanın məqsədi Bakının “Dağlıq Qarabağ Respublikası” üzərində suverenliyini tanıyaraq Artsax məsələsini bağlamaqdır.
Odur ki, belə bir sual yaranır: Paşinyanda əvvəllər ona və ümumiyyətlə, idarəçilik tərzində müşahidə olunmayan bu qədər piar həvəsi haradan yaranır? Nə üçün o, təslim olma şərtlərini qəbul etməyə hazır olduğunu Ermənistan Respublikasının vətəndaşlarına çatdırmağa tələsir, baxmayaraq ki, bu cür açıqlıq onun xarici siyasət işlərini xalqdan qaranlıqda aparma tərzinə əsaslı şəkildə ziddir? Axı xarici siyasət proseslərində keçmiş məxfilik prinsipinin məntiqinə görə, Bakıya və Ankaraya gözlənilən biabırçı güzəştlər barədə ictimaiyyəti vaxtından əvvəl məlumatlandırmaq hakimiyyətin maraqlarına uyğun deyil.
Üstəlik, Nikolun hakimiyyətinin bütün 4 il yarımı ərzində erməni cəmiyyəti, müxalifəti və bütövlükdə ölkənin ictimai-siyasi elitası düşmənə ekzistensial güzəştlərdən yalnız faktdan sonra xəbər tutdular. Fikrimizcə, hakimiyyət taktikasının dəyişməsinin iki əsas səbəbi var.
BİRİNCİSİ, niyyətlər haqqında məlumatın açıqlanması Ermənistan cəmiyyətinin və elitasının Bakının şərtləri ilə sülh müqaviləsinin imzalanması nəticəsində ortaya çıxacaq yeni reallığı qəbul etməyə hazır olması üçün zəminləri araşdırmaq məqsədi daşıyır. Paşinyan ictimai reaksiyadan asılı olaraq Əliyev və Ərdoğanla növbəti davranış xəttini quracaq.
O, irimiqyaslı etirazların olmamasının haqqını öz üzərinə götürəcək və Azərbaycan-Türkiyə tandemindən özünə, siyasi lider kimi yeganə məqbul fiqur, daha doğrusu, artıq Ermənistanın qubernatoru kimi onlara tamamilə tabe olan şəxs kimi özünə mütləq loyallığa nail olacaq. Şiddətli vətəndaş etirazı və sabitliyin pozulması halında Paşinyan öz ideyalarına görə, yekun danışıqlar zamanı manevr etmək imkanı əldə edəcək. Belə olan halda, ona elə gəlir ki, o, Azərbaycan-Türkiyə tələblərinin təzyiqini bir qədər yumşalda, Bakıdan və Ankaradan bir-iki xırda güzəştlə özü üçün bazarlıq edib, belə bir nəticəni erməni cəmiyyətinə 2020-2022-ci illərdə Ermənistanın hərbi-siyasi fiaskosundan sonra diplomatik qələbə kimi təqdim edə biləcək.
Hər iki halda Paşinyan danışıqlar platformasından Ermənistan dövlətçiliyinin maraqları naminə və onu tarixi fəlakətdən xilas etmək naminə deyil, sırf siyasi cəhətdən zəifləmiş bir yerdə öz mütləq hakimiyyətini gücləndirmək və daimi olaraq saxlamaq üçün istifadə etməyə çalışacaq.
İKİNCİSİ, 2 il əvvəl 9 noyabr tarixli biabırçı sənəd xəbərindən ehtiyatlanan qəzəbli vətəndaşların gecə saatlarında İrəvan küçələrinə axışaraq bir neçə dövlət qurumunu ələ keçirərək, fiziki zorakılığa əl atdıqları zaman 2 il öncəki təcrübəni yadda saxlamaqla Milli Assambleyanın spikeri Mirzoyan və hakimiyyəti siyasi arenadan az qala rejimdən silən Paşinyan indi analoji situasiyada tamam başqa cür hərəkət etmək məcburiyyətində qalıb. Kütlələrin narazılığını idarə etmək, etiraz əhval-ruhiyyəsini zaman və uyğun şəraitdə dağıtmaq mövzusunda xarici qüvvələr ona hərtərəfli məsləhətlər verirlər.
Son aylarda Nikol açıq şəkildə “Overton pəncərəsi” prinsipini qəbul etdi və ardıcıl olaraq Artsaxın təslim olması ilə bağlı diskussiyaları cəmiyyətdə irəli sürür, ilk növbədə bu ideyanı “epoxaya” nail olmaq üçün mümkün güzəşt kimi öyrədir. İndi o, nəyin bahasına olursa olsun, “Artsax” məsələsinin tarixi irsindən qurtulmağın ekzistensial ehtiyacına qəti şəkildə əmindir.
Həmçinin, qayğıkeş “məsləhətçilərin” açıq-aydın təklifi ilə Nikol qəsdən cəmiyyətə təslimçi “sülh” imzalamağa hazır olduğu barədə məlumat atır ki, hadisənin başlanmasından bir neçə ay əvvəl kütlələr arasında üsyankar fermentasiyaya səbəb olsun, etiraz enerjisini vaxtında diqqətlə paylaşımına şərait yaratsın və təslim olmanın rəsmiləşdirilməsinə qədər xalqı tam sakitləşdirsin. Bir sözlə, cəmiyyətin emosiyalarının bir anda yaranmasının və toplanmasının qarşısını almaq üçün hər şeyi edir. Lakin bu, şübhəsiz ki, mövcud rejimi siyasi və fiziki cəhətdən məhv etməyə, onun “məsləhətçilərlə” əməkdaşlıq etdiyi bütün proqramlarını relsdən çıxarmağa qadir partlayışa gətirib çıxaracaq.
Paşinyan və onun müşavirlərinin bu cür informasiya taktikasının düzgünlüyünə inamı müxalifətin, xüsusən də son iki ildəki hərəkətlərini müşahidə etmək təcrübəsindən və onun (ən azı indiyədək) öz dövlətini səriştəli idarə edə bilməməsi ilə bağlı qaçılmaz nəticədən irəli gəlir. Erməni cəmiyyətinin etiraz resursu, zamanın və şəraitin həlledici anında öz gücünü cəmləşdirmək və həyata keçirmək bacarığını Paşinyan düzgün hesablamır. Axı etiraz enerjisi texnoloji mexanizmlər həyata keçirilməsə, kütlələrin psixologiyasının səriştəli idarə olunması həyata keçirilməsə, nəinki yığılmağa, həm də qurumağa meyllidir.
Görünən odur ki, Paşinyan hələ də qaçılmaz kütləvi etirazların eyni nəticəsinə ümid edir və buna görə də kiçik partlayışlar üçün yalançı vaxtlar hazırlayır, bütün oyunun sonuna kimi cəmiyyətin emosiyalarını yormağa, onu fiziki cəhətdən usatmağa ümid edir. Sətiraltı mesaj isə belədir: mənasız mübarizədən imtina edin və ümidsizliyə qapılın.
Bununla belə, kütlənin bu tipli informasiyalara mütəşəkkil şiddətli reaksiyası hələ də müşahidə olunmayıb. Bu o deməkdirmi ki, cəmiyyət onun kinli manipulyasiyaları olmadan artıq tamamilə ümidsizliyə düşüb? Yoxsa buna baxmayaraq, etirazçı kütləni idarə edən müxalifət öz səhvlərindən dərs çıxararaq, artıq “Müqəddəs Nikol”un qaydaları ilə oynamağa tələsmir və vahid, lakin qəti zərbəyə hazırlaşır? Ümumiyyətlə, hər şeyi düzəltməyə hələ də ümid varmı?”
Natiq Səlim,
KONKRET.az