“KTMT Kollektiv Təhlükəsizlik Şurasının növbədənkənar sessiyası zamanı Tacikistan prezidenti Emoməli Rəhmon Əfqanıstan ətrafında “təhlükəsizlik kəməri”nin yaradılmasının zəruriliyini bəyan edib.

O, ilk dəfə deyil ki, belə bir ideya ilə çıxış edir. Hələ 1998-ci ilin iyununda o, bütün dünya ictimaiyyətini Əfqanıstan ətrafında kollektiv “təhlükəsizlik kəməri” yaratmaq üçün səylərini cəmləşdirməyə çağırıb. Yeri gəlmişkən, BMT-nin NATO-ya oxşar müraciətləri 2001-ci ildə də edilib. Amma sonra bu layihəni müxtəlif səbəblərdən həyata keçirmək mümkün olmadı. İndi Qazaxıstanda baş verən hadisələr bu layihənin ciddi analitik araşdırmaya və müəyyən təfərrüatlara ehtiyacı olsa da, birinci mövqelərə yüksəlməyə başlayıb”.

KONKRET.az xəbər verir ki, bu fikirləri rusiyalı politoloq Stanislav Tarasov özünün şərhində bildirib.

O, daha sonra yazır:

“Hələlik, Emoməli Rəhmonun göstərdiyi amillər hələ də aktualdır. Bu faktdır ki, altı minə qədər yaraqlı Tacikistanın Əfqanıstanla sərhədlərində cəmləşib, KTMT sərhədlərinə hücum etməyə hazırdır. Ümumilikdə, Tacikistanın xüsusi xidmət orqanlarının məlumatına görə, Əfqanıstanın şimal-şərq əyalətlərində Təşkilatın cənub sərhədləri ilə həmsərhəd olan terrorçular üçün düşərgələrin və təlim mərkəzlərinin sayı əlliyə yaxındır. Məlum olub ki, region ölkələrində radikal islamçıların və transmilli mütəşəkkil cinayətkarlığın, o cümlədən narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsinin “yatmış” hüceyrələri mövcuddur.

Müəyyən şərtlər və şəraitdə təklif olunan “sinergetika” Mərkəzi Asiyanın demək olar ki, bütün regionunu partlada bilər. Bununla bağlı, Rəhmon Əfqanıstan ətrafında koalisiya əsasında “təhlükəsizlik kəməri” yaratmağı təklif edir və bildirir ki, “Beynəlxalq terror qruplarının Əfqanıstanda fəallığının artması KTMT-nin kollektiv təhlükəsizlik zonasına birbaşa təsir edir”. Üstəlik, Əfqanıstanda Talibanın (Rusiya Federasiyasında fəaliyyəti qadağan olunan təşkilat) Kabildə hakimiyyətə gəlişindən sonra gedən proseslərə mənfi qiymət verilir və gələcək üçün də eyni proqnoz var.

Bu, onunla bağlıdır ki, Taliban (Rusiya Federasiyasında fəaliyyəti qadağan olunan təşkilat) ölkədə əvvəlki idarəetmə sistemini dağıdıb və onlar özləri də qarşılıqlı siyasi çəkişmə vəziyyətindən çıxa bilməyəcəklər. Üstəlik, onların hökuməti dünyada heç kim tərəfindən tanınmır, ölkəyə yardım getmir, halbuki ölkə büdcəsinin 75%-i xarici yardım və investisiyalardan ibarət idi. Belə bir vəziyyətdə Suriya və İraqda məhv edilən İŞİD-in (Rusiya Federasiyasında fəaliyyəti qadağan edilmiş təşkilat) infrastrukturu Əfqanıstana ötürülür.

Bir çox ekspertlərin fikrincə, respublika potensial olaraq Suriya və ya İraqda “xilafət”in olduğu yerə çevrilir. Bəs islamçılar Əfqanıstan ərazisindən şimala keçmək niyyətindədirlərmi? Bu sual açıq qalır. Amma həm Yaxın və Orta Şərqdə, həm də Mərkəzi Asiyada geosiyasi model yaxın gələcəkdə dəyişir.

“Təhlükəsizlik kəməri” termini cərəyan edən xarici siyasət proseslərinin hər birinin homojenliyini və eyni vaxtda olmasını, beynəlxalq münasibətlər sisteminin uzunmüddətli tarazlığı ilə metastabil dövlətə doğru hərəkətin təminatını nəzərdə tutur. Bu kordon sanitar və ya bufer zonası deyil. Geniş mənada “təhlükəsizlik kəməri” həm Əfqanıstanın daxili siyasi problemlərini, həm də qonşu Pakistan və İrandan gələn müxtəlif impulsları nəzərə alaraq daxili və xarici sektorların çoxistiqamətli və coğrafi müxtəlifliyini nəzərdə tutur.

Bu ölkələr həm də Rəhmonun postsovet dövlətlərinin cənub sərhədlərindən kənara çıxmalı olan geosiyasi layihəsində iştirak edə bilərlər. Beləliklə, Əfqanıstan ətrafında geniş dinc “təhlükəsizlik kəməri”nin yaradılması bütün regionda vəziyyəti kökündən dəyişəcək. Bu, layihənin təfərrüatlarına bağlıdır”.

Rəsmiyyə Şərifova,

KONKRET.az