Prezident Bayden ilk böyük xarici siyasət müraciətində ittifaqların bərpasına və ABŞ-ın daha böyük diplomatik əlaqələrinə çağırış edib. Bayden, həmçinin, Rusiyanın xarici təcavüzünə və daxili avtoritarizminə müqavimət göstərəcəyini bildirib. Prezidentin yeni yanaşma sərgiləməsi üçün əlverişli məkan strateji Qara dəniz bölgəsinin məhək daşı – Gürcüstan ola bilər. Gürcüstan Rusiya prezidenti Vladimir Putinin qonşu dövlətlərin milli müstəqilliyinə və demokratik inkişafına hücumunun ilk qurbanıdır və Moskvanın ABŞ müttəfiqinə təcavüzü bu gün də davam edir.
Gürcüstan dövlətçiliyi və demokratiyası Putinin avtokratik idarəçiliyi və qonşu dövlətlərin suverenliyini məhdudlaşdırmaq cəhdləri üçün alternativ regional bir model təqdim edir. 2008-ci ilin avqust ayında Gürcüstan ərazilərinin 20%-ini hərbi həmləylə ələ keçirəndən bəri Kreml Tbilisidə sabitliyi pozmaq üçün dezinformasiya və korrupsiyadan, kiberhücumlardan tutmuş silahlı təhdidlərə qədər təxribatçı alətlərdən faydalanıb.
Gürcü demokratiyası 2020-ci ilin oktyabrında keçirilən ümumi seçkilər zamanı güclənib. Ölkənin parlament demokratiyasına çevrilməsinə Vaşinqton və Brüssel kömək edib. Hər ikisi seçiciləri daha yaxşı təmsil edən tam proporsional seçki sisteminə mərhələli keçid haqqında çoxpartiyalı razılaşmanı asanlaşdırmağa töhfə verib.
Demokratik irəliləyişin başqa bir əlaməti olaraq, keçmiş baş nazir və hakim “Gürcü Arzusu” Partiyasının qurucusu Bidzina İvanişvili siyasətdən kənarlaşdığını açıqlayıb. Milyarder, keçmiş partiya lideri sərvətinin böyük hissəsini (5 milyard dollara yaxın) xeyriyyəçi fondlara köçürəcəyini və xeyriyyə işlərinə köklənəcəyini vəd edib.
İvanişvilinin siyasətdə olduğu dövrdə Gürcüstan Avropa İttifaqı (Aİ) ilə assosiasiya müqaviləsi imzalayaraq, NATO-ya daxil olmağa üstünlük verib, ABŞ-la təhlükəsizlik əməkdaşlığını dərinləşdirərək Qərb qurumlarına yaxınlaşıb, həmçinin, demokratik islahatlara başlayıb. Aİ üzvləri bu ölkədə qanunun aliliyi və antikorrupsiya göstəriciləri ilə əlaqədar nikbindir.
“Gürcü Arzusu”nun seçki qələbəsinə baxmayaraq, İvanişvilinin siyasətdən uzaqlaşması, bəzi milli liderlərin seçkiləri uduzmasından sonra da hakimiyyəti tanımaqdan imtinası ilə bərabər, mühüm bir presedent rolunu oynaya bilər.
Milli Demokratiya İnstitutunun (NDI) 2020-ci il dekabr ayında keçirdiyi bir sorğu Gürcüstan vətəndaşlarının 80%-inin Aİ və 74%-nin NATO-ya üzvlüyü dəstəklədiyini göstərir. NATO-ya dəstək son 10 ildə 12% artıb. Aİ və NATO-ya inteqrasiya Gürcüstan konstitusiyasında rəhbər hədəf kimi təsbit edilib və hökumət 2024-cü ilə qədər Aİ üzvlüyü üçün müraciət etməyi qarşıya məqsəd qoyub.
Qərbə inteqrasiya istəkləri Moskvanın aramsız təhdidlərindən qaynaqlanır. Gürcüstan üzərində nəzarət Rusiyanın Cənubi Qafqaz və Qara dəniz bölgələrində regional dominantlığına, Avropa ilə Asiya arasındakı həyati enerji və ticarət əlaqələrini təhdid etməsinə, Amerika və Avropa təsirlərini ciddi şəkildə məhdudlaşdırmasına imkan verəcək.
Gürcüstanın ABŞ-la 2009-cu ildə qurduğu strateji tərəfdaşlığı Rusiyanın təcavüzkar ambisiyalarını məhdudlaşdırır. ABŞ-ın Gürcüstana dair siyasətindəki davamlılığı Tramp administrasiyası ölkənin hərbi müdafiəsini, xüsusən də “Javelin” raket sistemləri tədarükü vasitəsi ilə gücləndirəndə nümayiş etdirib. Dövlət katibi Entoni Blinken Senatın təsdiqləmə iclasında NATO-ya üzv olma qapısının Gürcüstan üçün açıq qaldığını iddia edib. Gürcüstanın indi sahil xəttini qorumaq üçün təsirli dəniz qüvvəsi yaratmaya, ABŞ hərbi mövcudluğu sayının artması və NATO-ya daxil olmaq üçün daha dəqiq bir yol xəritəsinə ehtiyacı var.
Moskva Cənubi Qafqazdakı hərbi iştirakını 2020-ci ilin noyabrında, işğal olunmuş Azərbaycan əraziləri uğrunda Azərbaycanla Ermənistan arasında baş verən qısa müharibədən sonra artırıb. Göründüyü kimi, sülhü qoruyan kimi qoşunlarını Azərbaycana yeritməklə, Moskva, əslində, mübahisəli Dağlıq Qarabağ anklavının böyük bir hissəsini Rusiya protektoratına çevirib. Rusiya onsuz da Ermənistanda 2 hərbi bazaya sahibdir və işğal altında olan Gürcüstan ərazilərini hərbiləşdirməyə davam edir.
Gürcüstanın strateji təcridi Rusiyanın Qara dənizdən Balkanlara, Şərqi Aralıq dənizinə və Yaxın Şərqə hərbi güc proqnozlaşdırılması üçün başlanğıc meydanı kimi istifadə etmək istəklərini artıracaq. Moskvanın Qara dənizdəki geniş hərbi quruculuğu da əsas dəniz yollarına, dəniz iqtisadi zonalarına və Avropaya enerji tranzitinə nəzarət etmək məqsədi daşıyır. Vaşinqtonun qətiyyətlə dəstəklədiyi Gürcüstanın NATO-ya gedən yolu Rusiyanın daha da şöhrətlənməsinə mane olacaq, Ermənistana və Azərbaycana özlərini Moskvanın boğucu məngənəsindən qurtara biləcəklərinə dair bir siqnal göndərəcəkdir. (strateq.az)
Yanuş Buqajski
“The Hill”