Türkiyə ilə ABŞ arasında ən mühüm gündəm mövzularından biri F16-ların verilib-verilməyəcəyi məsələsidir. Vaşinqton administrasiyası hələ də F16-larla bağlı Türkiyəyə qarşı qeyri-sabit münasibət bəsləyir. Daha əvvəl Ankaranın F35 və Patriotlarla bağlı tələbi ilə bağlı mənfi addımlar atan Vaşinqton nyə belə davranır? Birləşmiş Ştatlar Türkiyəni hava hücumundan müdafiə baxımından müdafiəsiz qoymaq istəyirmi?
Əvvəlcə Patriotlar, sonra F35-lər, indi F16-lar. Türkiyə ilə Amerika arasındakı ən böyük problemlərdən biri Amerikanın Türkiyəyə vermədiyi hava hücumundan müdafiə silahlarıdır. İndi F16-lar gündəmdədir. Amerika F16-lar verəcək, yoxsa Türkiyəni dayandırır?
Əslində Amerika ilə Türkiyə arasında hava hücumundan müdafiə problemi xüsusilə Suriya müharibəsindən sonra başlayıb. Müharibənin ikinci ilindən sonra Suriyadan Türkiyəyə hücumlar Ankaranı təşvişə saldı. Ona görə də Ankara Vaşinqtondan Patriot hava hücumundan müdafiə sistemləri istədi. Suriyadan terror hücumlarına baxmayaraq, Amerika Patriotları Türkiyəyə vermədi. Türkiyə isə diqqətini Rusiyaya çevirərək Rusiyadan S-400 hava hücumundan müdafiə sistemləri aldı. Bu proses ABŞ və Türkiyə arasında başqa problemlərin yaranmasına səbəb oldu.
Türkiyə Rusiyadan S-400 hava hücumundan müdafiə sistemləri aldıqdan sonra Obama administrasiyası Türkiyəyə münasibətini daha da sərtləşdirdi. O, Türkiyənin proqramda tərəfdaşı olduğu F35 döyüş təyyarələrini Türkiyəyə verməkdən imtina etdi. F35-lərlə bağlı Türkiyənin etdiyi ödənişləri belə geri qaytarmadı. Bu vəziyyət Ankara ilə Vaşinqton arasında əlaqələrin daha da kəsilməsinə səbəb oldu.
Obamadan sonra Amerikada Tramp administrasiyası bu siyasi kursu davam etdirdi. Tramp Türkiyənin haqlı olduğunu desə də, nə F35-lər, nə də Patriotlarla bağlı heç bir addım atılmadı. Prezident Ərdoğan nəhayət “Bizə vermirsiniz, özümüz edəcəyik” deyərək mövqe nümayiş etdirdi. Türkiyə öz döyüş təyyarəsini istehsalında yeni addımlar atdı.
Türkiyə F16-larla bağlı yenidən Amerikanın qapısını döydü. Əvvəlcə F16-ların Türkiyəyə satışına yaşıl işıq yandırıldı, lakin daha sonra inkişaf edən prosesdə İsveçin NATO üzvlüyü gündəmə gətirildi. Amerika üçün İsveçin NATO üzvü olması F16-ların Türkiyəyə satışı ilə bağlı ikitərəfli prosesi əlaqələndirdi və Ankaranın tələb etdiyi F16-lar yenə verilmədi.
İndi proses Amerika Konqresində gedir. Ağ Ev deyir ki, “Amerika Konqresi təsdiq etsə, biz F16-ları təmin edəcəyik”. Türkiyə isə İsveçin NATO üzvlüyü üçün eyni kartı oynayır. Parlamentə işarə edir. Beləliklə, F16-ların müqabilində İsveçin NATO-ya üzvlüyü masadadır. Ankara “Bizim haqqımız olan döyüş təyyarələrini təslim edin. İsveç də terrorizmdən uzaqlaşmalıdır, biz onun NATO-ya üzvlüyünü təsdiq edəcəyik”, – deyir.
İndi isə son suallar belədir; F35-lər Türkiyəyə verilməyib və o zaman İsrailin bu məsələdə Ankaranın mövqeyinə qarşı addımlar atdığı bildirilirdi. İsrail isə öz növbəsində F35-lərin Aralıq dənizi regionunda özündən başqa heç bir ölkədə olmasını istəməz.
Yenə də sual öz aktuallığını saxlayır: F16 Türkiyəyə veriləcəkmi? Verilməsə, nə olacaq? Türkiyə ilə Yunanıstan arasında hava hücumundan müdafiə balansı pozularsa, nə olacaq? Amerika Türkiyənin hava qüvvələri olaraq zəif və hava hücumlarına qarşı həssas olmasını istəyirmi? Bunu zaman göstərəcək.
KONKRET.az-ın ANALİTİK QRUPU
Mənbə: Türk mediası