Çərşənbə axşamı, yanvarın 24-də, nüvə fəlakəti riskinin dərəcəsini göstərən “Qiyamət saatı”nın əqrəbləri Rusiyanın Ukraynaya hərbi müdaxiləsindən və nüvə müharibəsi təhdidlərinin səsləndirilməsindən bəri ilk dəfə hərəkət edəcək.

KONKRET.az xəbər verir ki, “Qiyamət saatı” layihəsi nüvə fəlakətinin ən yüksək risk səviyyəsini göstərr. Forbes Life onların necə ortaya çıxdığını və elm adamlarının fikrincə, dünyanın fəlakətə ən yaxın olduğu vaxtdan bəhs edir.

“Qiyamət saatı” nədir

“Qiyamət saatı” bəşəriyyətin özünü məhv etməyə nə qədər yaxın olduğunun simvoludur. Onlar 1947-ci ildə, dünyanın ilk atom bombasından sonra Manhetten layihəsində (dünyanın ilk atom silahının yaradılmasına cavabdeh olan ABŞ proqramı) işləyən bir qrup alim tərəfindən “Atom Alimlərinin Bülleteni” tərəfindən yaradılmışdır. Hər il bir qrup mütəxəssisin iştirakı ilə “Bülleten” “Saatın əqrəbləri”ni hərəkət etdirir.

Mütəxəssislərin fikrincə, “Saat”ın oxunması bəşəriyyətin hələ nə qədər vaxtının olduğunun formal qiymətləndirilməsi və ya göstəricisi kimi deyil, müzakirə üçün fürsət, mövcud riskləri işıqlandırmaq və ictimaiyyətin diqqətini problemlərə cəlb etmək üsulu kimi qəbul edilməlidir.

Ümumilikdə, “Bülletin saatı”nın əqrəbləri yarandığı gündən bəri 24 dəfə hərəkətə gətirilib. 1991-ci ildən bəri, 2010-cu ildən 2012-ci ilə qədər qısa müddət ərzində geri çəkildikləri istisna olmaqla, davamlı olaraq gecə yarısına yaxınlaşır. 2017-ci ildə alimlər iqlim dəyişikliyi ilə bağlı riskləri nəzərə almağa başladılar və saatın əqrəbləri gecə yarısına beş dəqiqəni göstərməyə başladı. O vaxtdan bəri, iqlim dəyişikliyi “Bülleten”in hesablamasının mühüm elementi olaraq qalır. Aşağıda mütəxəssislərin qeyd etdiyi ən yüksək risk səviyyələri verilib.

• 1953-cü il. “Bülleten” “Saatın əqrəbləri”ni apokalipsisə (mütəsər olaraq gecəyarısı da adlandırılır) həmişəkindən daha çox yaxınlaşdırdı. ABŞ və Sovet İttifaqı termonüvə bombalarını ilk dəfə partlatdıqdan sonra bu, 20-ci əsrin ən riskli vəziyyətini əks etdirdi.
• 2017-ci il. “Bülleten” xəbər verir ki, Donald Tramp prezidentlik dövrü dünyanın sonunu bildirən zamana əqrəbləri 30 saniyə yaxınlaşdırmağa səbəb olub, çünki o, andiçmə mərasimindən bir neçə gün sonra “onsuz da çətin beynəlxalq təhlükəsizlik vəziyyətini gərginləşdirib”.
• 2018-ci il. “Bülleten” 2018-ci ildə oxları gecə yarısına iki dəqiqəyə qaytaranda nüvə təhlükəsizliyi mövzusu yenidən diqqət mərkəzində oldu: qrup dünyanın nüvə güclərinin yenidən “yeni silahlanma yarışının astanasında” olduğunu bildirdi.
• 2019-cu il. “Bülleten”in xəbər verdiyi kimi, ABŞ-ın dünya nüvə lideri statusunu itirməsi, xüsusən də İranla nüvə sazişindən imtina etməsi və Orta mənzilli Nüvə Qüvvələri Müqaviləsindən çıxması ciddi addımlar idi.
• 2020-ci il. “Saatı” idarə edən Atom Alimləri Bülleteni nüvə müharibəsi və iqlim dəyişikliyi risklərinin, eləcə də dezinformasiyanın yayılmasının və dünya liderlərinin davranışlarını da ciddi factor kimi dəyərləndirib. Bu isə nüvə fəlakətinin hər zamankındən daha yaxın olduğu deməkdir.
• 2021-ci il. Bülletenin son şərhlərindən biri: “Bir çox ölkədə nüvə proqramlarının sürətləndirilməsi”, koronavirus pandemiyası və dövlətlərin iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə davamlı uğursuzluğunu göstərərək, belə qənaətə gələ bilərik ki, biz qeyri-müəyyən bir vəziyyətdə qalırıq”.

Rəsmiyyə Şərifova,

KONKRET.az