Qarabağda Cenevrədə əldə edilən dördüncü atəşkəs razılaşmasının pozulması və Azərbaycan Ordusunun davam edən hücumları İrəvanı əlavə tədbirlər görməyə məcbur etdi. Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan yeni Qarabağ müharibəsi dövründə ilk dəfə Rusiyadan ölkəsinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün yardım istədi. İrəvan yaxın günlərə planlaşdırılan məsləhətləşmələr zamanı hərbi yardım məsələsinin gündəmə gətiriləcəyini açıq şəkildə söyləyir. Nikol Paşinyanın müraciəti Moskvanı çətin seçim qarşısında qoyub. Çünki Bakı və onun arxasında duran Türkiyə ilə münaqişə Rusiya üçün qəbuledilməzdir, lakin Moskva postsovet məkanında Rusiyanın nüfuzuna və maraqlarına zərbə vuracaq olan müttəfiqinin məğlubiyyətinə laqeyd qalacağı da inandırıcı görsənmir.

Ötən cümə günü Cenevrədə Ermənistan və Azərbaycan Xarici İşlər nazirləri Zöhrab Mnaçakanyan və Ceyhun Bayramovun ATƏT-in Minsk Qrupu həmsədrləri ilə görüşündən sonra Cenevrədə razılaşması başlamadan sona çatdı.

“Mülki əhaliyə və mülki infrastruktura zərbə vurmamaq barədə əldə olunan razılığa baxmayaraq, Azərbaycan səhər tezdən Şuşa və Stepanakerti bombalamağa başladı. Azərbaycan rəhbərliyi öz öhdəliklərini yerinə yetirə bilmir. “Artsax”ın mülki əhalisi (Dağlıq Qarabağın erməni adı – “Kommersant”) onun əsas düşməni və hədəfidir”, – deyə Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan şənbə günü Twitter-də yazdı. Öz növbəsində, Bakı Cenevrə razılaşmalarının pozulmasında İrəvanı günahlandırdı. Şənbə günü Azərbaycan Müdafiə Nazirliyində xəbər verildiyi kimi “31 oktyabr saat 06: 00-da Ermənistan Silahlı Qüvvələri (silahlı qüvvələr -” Kommersant “) Tərtər, Ağdam və Ağcabədi bölgələrinin ərazilərinə atəşə tutdu.

Beləcə, diplomatik səylər yenə də uğrusuzluğa düçar oldu.

ABŞ-ın Prezidentinin milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri Robert Obraynın keçən cümə günü Skandinaviya sülhməramlılarını münaqişə bölgəsinə göndərilməsi təklifi də cavabsız qaldı. Bakı bu barədə heç bir açıqlama vermədi. Ermənistan baş nazirinin baş müşaviri Vaqarşak Arutyunyan bu təşəbbüsü “bu gün tətbiqetmə baxımından çox da real olmayan addım” adlandırdı.

Eyni saatlarda Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyanın açıqlamaları tamamilə yeni oldu. “Al Arabiya” telekanalına verdiyi müsahibəsində Azərbaycan tərəfinin Dağlıq Qarabağda davam edən “təmizləmə əməliyyatını” şərh edən Nikol Paşinyan Bakını erməniləri bölgədən qovmağa çalışmaqda günahlandırdı. “Bu, birbaşa soyqırım təhdidi ilə Qarabağın ermənilərdən azad edilməsidir. Bu, bir daha sübut edir ki, Azərbaycan üçün Qarabağ ermənilərsiz Qarabağ deməkdir”, dedi.

Əhalisinin 80% -dən çoxunu ermənilər təşkil edən Dağlıq Qarabağın Azərbaycanın daxilində qalması qeyri-mümkündür”, – deyə  Nikol Paşinyan əlavə edib.

Qarabağla bağlı kompromisin istisnalıq təşkil etdiyini açıq şəkildə ifadə edən Nikol Paşinyan bu gün əvvəllər atmağa cəsarət etmədiyi radikal bir addım atdı. Şənbə günü səhər Ermənistan lideri Rusiya prezidenti Vladimir Putinə müraciət göndərərək, təhlükəsizliyi təmin etmək üçün Ermənistana kömək barədə məsləhətləşmələrə başlamağı xahiş etdi. Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin bəyanatında Paşinyanın məktubunun təfərrüatları açıqlanmır, lakin onun Dağlıq Qarabağdakı vəziyyəti və “ortaya çıxan çağırışların” “hərtərəfli təqdim edildiyi” göstərilir. Ermənistanın Moskvadakı səfiri Vardan Toqanyan RİA Novosti-yə bildirjb ki, Rusiya tərəfi ilə məsləhətləşmələr yaxın günlərdə başlamalıdır. “Dövlətlərarası razılaşmamıza uyğun olaraq, dərhal məsləhətləşmələrdən danışırıq. Çünki təhlükənin artıq sərhədlərimizdə, bəzi hallarda isə ərazimizdə olduğunu düşünürük. İki dövlət arasında mövcud olan müqaviləyə əsasən yeni yardımın miqyasını, ehtiyac duyulan yardım növünü və digər detalları müzakirə etmək zərurəti yaranıb”, – deyə səfir Toqanyan bildirib. Və mənalı bir şəkildə əlavə edib ki: “Düşünürəm ki, Rusiya tərəfindən müvafiq cavab alacağıq. Bundan əlavə, müvafiq şöbələr onsuz da bizimlə işləyəcək “. Ermənistan diplomatik nümayəndəliyi rəhbəri bununla da davam edən hərbi yardıma işarə edib.

Politoloq Maksim Yusin bu durumu dəyərləndirərkən deyib ki ,”Ermənistan rəhbərliyinin müraciətinə münasibət bildirən Rusiya Federasiyası Xarici İşlər Nazirliyi şənbə günü “Rusiya Federasiyası ilə Ermənistan Respublikası arasında 29 avqust 1997-ci il tarixli Dostluq, Əməkdaşlıq və Qarşılıqlı Yardım Müqaviləsindən irəli gələn vəzifələr daxil olmaqla, Ermənistan Respublikası qarşısında müttəfiq öhdəliklərinə Rusiya Federasiyasının sadiqliyini” təsdiqləyən bir açıqlama verdi. … Lakin Rusiya tərəfi əvvəlki mövqeyini bir daha təsdiqlədi.Yəni Ermənistan silahlı hücum və ya təcavüz aktı ilə üzləşsə, Moskva müttəfiqlik öhdəliklərini yerinə yetirəcək”.

Müqaviləyə uyğun olaraq, silahlı toqquşmalar birbaşa Ermənistan ərazisinə köçürülərsə, Rusiya İrəvana bütün lazımi yardımları verəcək”, – deyə politoloq əlavə edib.

İndiki halda Rusiya tərəfi beynəlxalq hüquq normalarına görə məsələyə müdaxilə edə bilmir.Çünki, hərbi əməliyyatlar Azərbaycana məxsus ərazilərdə gedir.Bundan əlavə Azərbaycanın bir hissəsi olan Dağlıq Qarabağın da Ermənistana aidiyyatı yoxdur.

Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Mariya Zaxarova məktubla bağlı “Rusiya 24” telekanalına qısaca olaraq bunu deyib: “Xüsusi formatlarla əlaqəli hər şey əlavə olaraq müzakirə ediləcək”.

Rusiyanın Ermənistana hərbi yardım göstərə biləcəyi ehtimalına Azərbaycan tərəfi də öz mövqeyini bildirib.Bu ölkənin prezidenti Moskvanın müttəfiqlik öhdəliklərini yerinə yetirməsi üçün heç bir hüquqi əsas olmadığını açıq şəkildə söyləyib. Prezident İlham Əliyev bazar günü Türkiyənin Xarici İşlər naziri Mövlut Çavuşoğlu ilə görüşündə deyib ki, “…Ermənistan həqiqətən məğlubiyyətini etiraf etdi. Bildiyiniz kimi, bu yaxınlarda Ermənistanın Baş naziri Rusiya Prezidenti cənab Putinə bir məktub göndərdi. Bu məktub əslində məğlubiyyətin etirafıdır, çünki Rusiyadan hərbi dəstək istənilib, bunun üçün heç bir səbəb yoxdur”.

Daha sonra İlham Əliyev əminliklə bunları söyləyib: “Ermənistan ərazisində heç bir əməliyyat aparılmır və belə bir planımız yoxdur. Olsaydı, bu ilin iyul ayında edərdik. Bildiyiniz kimi, o zaman Ermənistan dövlət sərhədində bizə hücum etdi və biz dövlət sərhədini keçmədən onları torpaqlarımızdan çıxardıq. Buna görə də, bir tərəfdən Paşinyan məğlubiyyətini etiraf edir – bunu bu məktubun göndərilməsi sübut edir, digər tərəfdən isə tamamilə təslim olmaq istəmir “.

” Kommersant”-a müsahibə verən mütəxəssislərin fikrincə, münaqişə bölgəsindəki hərbi uğursuzluqlar fonunda Ermənistan yeganə xarici müdafiəçisi kimi – Rusiyayanı görür. Nikol Paşinyanın son məktubu da bunun sübutudur.

Paşinyanın məktubu Moskvanı çətin vəziyyətə gətirməklə yanaşı, Ermənistan liderinin siyasi sonunu yaxınlaşdırmış oldu.

Başqa bir tanınmış politoloq Sergey Stankoviç “Kommersant’a bildirib ki, “Moskva üçün Qarabağ mübahisəsi (daha doğrusu Ermənistan) üzündən Azərbaycan və Türkiyə ilə  münaqişəyə girmə ehtimalı belə qəbuledilməzdir. Belə bir hərəkət heç bir müsbət məna vermədən fəlakətli itkilərə səbəb olar. Qarabağın Ermənistanın bir hissəsi olmadığını və müstəqil statusunun İrəvan tərəfindən də tanınmadığını nəzərə alaraq, Moskvanın İrəvana birbaşa hərbi yardım tələbini rədd etmək üçün bütün əsasları var “.

“Nikol Paşinyanın indi edə biləcəyi ən yaxşı şey hərbi vəziyyət elan etmək, istefa etmək və hakimiyyəti hərbi şuraya verməkdir. Bu, həm münaqişə tərəflərini, həm də vasitəçi ölkələri məsələni ən dramatik nəticələrə gətirmədən vəziyyətin diplomatik yolla tənzimlənməsi üçün əlavə imkanlar açacaq “, – deyə Sergey Stankoviç əlavə edib.

“Nikol Paşinyanın müraciəti Rusiya rəhbərliyi üçün arzuolunmaz vəziyyətə yaradıb. İrəvan tərəfindən ediləcək açıq hərbi müdaxilə istər-istəməz Moskvanın münaqişədə moderator roluna gətirəcək. Amma bu Moskvanı Ankara ilə arzuolunmayan münasibətlərə gətirib çıxara bilər”, – deyən Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin MGIMO Beynəlxalq Araşdırmalar İnstitutunun aparıcı tədqiqatçısı, “International Analytics” jurnalının baş redaktoru Sergey Markedonov əlavə edib ki, iki böyük dövlətin münasibətlərin korlanması isə nəinki Rusiya və Türkiyə üçün, eləcə də Avrasiya üçün arzuolunmaz nəticələrə gətirib çıxara bilər.

“Qarabağ münaqişəsinə birbaşa hərbi müdaxilə Rusiyanı dərhal tərəflər arasında əsas vasitəçi kimi çıxış etmək hüququndan məhrum edə bilər. Bu isə ağılsızlıqdır. Doğrudur, bütün əvvəlki açıqlamalarını və Prezident Putinin Bakının arxasında dayanan Türkiyəyə qarşı gözlənilməz dərəcədə yumşaq mövqeyini nəzərə alaraq Moskvanın bu senarini seçəcəyinə inanmaq üçün heç bir səbəb görünmürir. Çünki mövcud vəziyyətdə sələflərindən fərqli olaraq Azərbaycana qarşı kəskin şəkildə sərt ifadələr işlədən və bununla da çarəsizliyini gizlətməyə çalışan  Nikol Paşinyanın təhriklərinə fikir verməyə indiki  halda lüzum yoxdur,”- Bunu isə  Rusiya Beynəlxalq İşlər Şurasının baş direktoru Andrey Kortunov “Kommersant”-a açıqlamasında söyləyib.

“Kommersant” qəzeti.2 noyabr 2020

Tərcümə etdi Surxay Atakişiyev,

KONKRET.az