Globalcomment.com saytı ingilis dilində məqalə dərc edib. Məqalədə “Avropa İttifaqı Ermənistan və Azərbaycan arasında əsas vasitəçi kimi tədricən Moskvanı əvəz edir” fikri səsləndirilib.
KONKRET.az xatırladır ki, Rusiya Ukraynadakı müharibə ilə məşğul olur, Avropa İttifaqı isə Ermənistan və Azərbaycan arasında əsas vasitəçi kimi tədricən Moskvanı əvəz edir. İki and içmiş düşmən arasında uzun müddətdir davam edən mübahisədə son sözü Kreml deyil, Brüssel söyləyə bilər.
Keçmişdə Ermənistan və Azərbaycan liderləri mütəmadi olaraq Cənubi Qafqaz regionunda gərginlik artdıqda Rusiyaya səfər edirdilər. İndi Moskva Ukraynada hərbi avantüra ilə məşğul olduğu üçün Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan və Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Avropa İttifaqının himayəsi altında Brüsseldə müntəzəm görüşlər keçirməyə başlayıblar.
Paşinyanın apreldə Moskvaya səfərindən sonra və mayın 22-də Brüsseldə keçiriləcək sammit ərəfəsində Ermənistan Azərbaycanla münasibətləri normallaşdırmaq üçün altı bənddən ibarət təklifini açıqlayıb. Bu sənəd Bakının martda elan etdiyi beş bəndlik plana İrəvanın cavabı idi. Ermənilərin təklifində ilk növbədə qeyd olunur ki, bu ölkənin Azərbaycana qarşı ərazi iddiası yoxdur. 2020-ci ildə iki ölkə iyirmi ildən artıqdır ki, Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunsa da, beynəlxalq səviyyədə Azərbaycanın bir hissəsi kimi tanınan Qarabağ bölgəsi uğrunda müharibə aparırdı. Münaqişə nəticəsində Bakı regionun əksər hissəsi, eləcə də ətraf rayonlar üzərində öz suverenliyini bərpa etdi.
Uduzan tərəf kimi Ermənistanın indi Azərbaycana ağrılı güzəştlərdən başqa çarəsi yoxdur. Bununla belə, İrəvanın Qarabağın müəyyən hissələrinə nəzarəti saxlamağa çalışdığı bildirilir. 2020-ci ilin noyabrında atəşkəs bəyannaməsi nəticəsində Rusiya bölgəyə 2000-ə yaxın hərbçi göndərib və onlar əsasən etnik ermənilərin məskunlaşdığı ərazilərdə yerləşdirilib.
Nəzərə alsaq ki, 44 günlük müharibənin aşkar qalibi kimi Bakı İrəvan üzərində üstünlüyə malikdir, xüsusən indi Ermənistanın nominal müttəfiqi olan Rusiya . regionun statusu haqqında əsas arbitr rolunu oynamır, Azərbaycanın danışıqlara razılıq verəcəyi ehtimalı çox azdır.
Bakı da öz növbəsində iki ölkə arasında sərhədlərin demarkasiyasına, həmçinin Zəngəzur dəhlizi kimi tanınan dəhlizin tikintisinə çalışır. Problem ondadır ki, dəhlizin 45 kilometri Ermənistan ərazisindən keçməlidir. İrəvan Bakıdan fərqli olaraq tikintiyə tələsmir, baxmayaraq ki, dəmir yolu Ermənistanı Azərbaycan materikindən keçməklə Rusiya müttəfiqi ilə birləşdirəcək.
Ermənistan, Azərbaycan və Rusiya 2021-ci ilin yanvarında regionda infrastrukturun inkişafı ilə bağlı saziş imzalasalar da, ərazidən gələn xəbərlər İrəvanın dəhlizin öz hissəsinin tikintisində çox az irəliləyiş əldə etdiyini göstərir. Əvəzində Ermənistan Gürcüstandan keçməklə ölkəni Rusiya ilə birləşdirəcək Şimal-Cənub dəhlizi yaratmağa çalışır. Dəhliz həm də dənizə çıxışı olmayan Qafqaz ölkəsini qonşu İranla daha da birləşdirəcək, buna görə də İslam Respublikası layihənin inşasında maraqlıdır.
Digər tərəfdən, Paşinyan 2021-ci ilin noyabrında Ermənistanın Zəngəzur dəhlizini Ankara ilə müzakirə etmək istəmədiyini vurğulasa da, Türkiyə, görünür, İrəvana Azərbaycanın xoş niyyətli yanaşmalarına cavab vermək üçün təzyiq edir. Bununla belə, İrəvanın Türkiyə ilə münasibətləri normallaşdırmağa çalışdığı, bəzi müxalifət partiyalarının, eləcə də millətçi qüvvələrin belə bir fikrə qəti etiraz etdiyi bildirilir. Onu Azərbaycanla düzgün olmayan danışıqlarda ittiham edir və İrəvanda hökumət əleyhinə mitinqlər keçirməkdə davam edirlər. Lakin belə çıxa bilər ki, Paşinyan hökuməti davam edən nümayişlərdən faydalanan tərəfdir, çünki bu, Bakı ilə əldə olunan razılaşmaların praktiki icrasını, yəni Qarabağın Ermənistan tərəfindən Azərbaycanın bir hissəsi kimi tanınmasını ləngitmək üçün bəhanə ola bilər.
Bəzi azərbaycanlı müəlliflər Ermənistanın qonşuları ilə münasibətlərini normallaşdırmağa mane olanın məhz Kreml olduğunu iddia edirlər. Moskva isə öz növbəsində regional arbitr rolunu qoruyub saxlamağa ümid edir və bu səbəbdən Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi Paşinyan, Əliyev və Putin arasında yeni görüşü istisna etmir.
Həqiqətən də, əgər Ermənistan və Azərbaycan Moskva əvəzinə Brüsseldə sülh müqaviləsi imzalasa, Rusiya şübhəsiz ki, növbəti geosiyasi məğlubiyyətlə üzləşəcək. Daha önəmlisi odur ki, Kreml Cənubi Qafqazda mövqelərini möhkəmləndirməsə, o zaman 5 illik mandat başa çatdıqdan sonra Rusiya sülhməramlılarının mövcudluğu 2025-ci ildən sonra çox şübhəli olacaq.
Beləliklə, tamamilə mümkündür ki, Moskva Ermənistana Azərbaycanla heç bir müqavilə imzalamaması üçün təzyiq göstərməyə çalışacaq, ya da heç olmasa Rusiya Ukraynada xüsusi hərbi əməliyyatı sona çatdıranadək danışıqları uzatmağa çalışacaq.
Roman Göytürk,
KONKRET.az