Xəzər dənizində suyun sahildən geri çəkilməsi halları müşahidə olunur.
Bu barədə danışan ekoloq Telman Zeynalov bildirib ki, Xəzərdə suyun səviyyəsinin azalmasının səbəblərindən biri də quraqlıqdır.
Onun sözlərinə görə, Xəzərdə suyun çəkilməsi həm təbii, həm də iqtisadi proseslərlə bağlıdır:
“Yağıntıların miqdarı azalır. Bununla yanaşı, Rusiyada Volqa çayında tikilən hidrotexniki qurğular da burada rol oynayır. Bu qurğular enerjinin çox əldə olunması üçün çaydakı suyu çəkir. Buna görə də kanallara su az buraxılır. Bilirik ki, Volqa çayı da Xəzərə tökülür. Mən daha çox iqtisadi faktor üzərində dayanıram”.
Ekspertin fikrincə, digər tərəfdən, Xəzərə axan çayların istiqamətinin başqa yerə yönləndirilməsi də problemlər yaradır. Buna görə də çaylardan Xəzərə az su axır.
Qeyd edək ki, bu il iyunun 26-da Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin Ekoloji siyasət şöbəsinin müdiri Rasim Səttarzadə demişdi ki, monitorinqlərin nəticələrinə və aparılmış təhlillərə görə hazırda səviyyə bir metrdən çox aşağı düşüb.
Rəsmi məlumatlara görə, 1977-ci ildə dənizin səviyyəsi XX əsrdə müşahidə olunmuş ən aşağı həddə qədər azalıb.
Sonradan qısa dövr ərzində (1977-1995-ci illər) 2,5 metr artıb və sonrakı illərdə yenidən azalma müşahidə olunmağa başlayıb.
Dənizin qidalanmasında Volqa çayının xüsusi əhəmiyyəti var. Bu çay vasitəsilə dənizə ümumi illik axar 80 faiz, digər çaylar – Kür 6 faiz, Ural 5 faiz, Terek, Sulaq və Samur birlikdə 4,5 faiz, İran ərazisindən Səfidrud, Şirrud, Gürgan və s. başqa çaylar 4-4,5 faiz təşkil edir.
Müşahidələr göstərir ki, çay axınları orta qiymətə nisbətən böyük intervalda dəyişikliklərə uğrayırlar. Buna səbəb isə dənizin çox geniş sutoplama hövzəsində (şimal yarımkürəsinin təxminən 20 faiz ərazisi) baş verən hidrometeoroloji proseslərdir.
Tarixi dövr ərzində (son 3500 il) dənizin səviyyəsinin dəyişməsi 15 m, son 200 ildə 3.5 m təşkil edib. Xəzər dənizinin səviyyəsində fəsli dəyişmələr müşahidə olunur ki, o da 30-40 sm intervalında dəyişir. Səviyyə özünün ən yüksək qiymətini iyun-avqust aylarında, ən aşağı qiymətini isə dekabr-fevral aylarında alır.
Aqşin Kərimov