Erməni Soyqırımını tanıyan ABŞ Konqresinin Nümayəndələr Palatasının qəbul etdiyi qətnamə qanun qüvvəsinin olmamasına və yalnız tövsiyə xarakteri daşıyan bir sənəd olmasına baxmayaraq, şübhəsiz ki, erməni məsələsinin beynəlxalq müraciəti kontekstində yeni bir səhifə açır, yeni bir vəziyyət və yeni bir səviyyəni formalaşdırır. Və bütün bunlar müxtəlif istiqamətlərdə təsir edən çoxvektorlu bir çevrə deməkdir. Əlbəttə ki, konkret bir istiqamətdə hansı təsirin necə olacağı dünya siyasətinin məsələlərinin və həqiqətlərinin gələcəkdə necə inkişaf edəcəyindən və həm yerli, həm də beynəlxalq oyunçuların bu məsələdə necə davranacağından asılıdır.
Təbii ki, bütün bunlar təkcə Ermənistan və ermənilər tərəfindən izlənilməməlidir, əksinə bütün bunlar hazırkı rejimdə Ermənistanın xarici siyasətini və təhlükəsizlik taktikası və strategiyasını müəyyənləşdirməlidir. Və təbii ki, burada əsas müşahidə istiqamətlərindən biri də Rusiya-Türkiyə istiqaməti olmalıdır.
ABŞ qətnaməsinin Rusiya-Türkiyə əməkdaşlığına təsir göstərməsi və bu əməkdaşlığın, öz növbəsində, Ermənistanın beynəlxalq rolu, erməni dövlətçiliyi və ümumilikdə erməni amili baxımından vacib olması inkaredilməzdir. Maraqlısı – təsirin nə olacağıdır. Almaniya Bundestaqı 2016-cı ildə Erməni Soyqırımını tanımaq haqqında qətnamə qəbul edərkən, Rusiya Xarici İşlər Naziri Lavrov yaddaqalan bir açıqlamasında demişdi ki, Ankara xoşagəlməz sürprizlər istəmirsə, o zaman Rusiya ilə tərəfdaş olmalıdır. Xatırlayırsınızsa, o vaxt Rusiya təyyarəsinin Türkiyə-Suriya sərhədində vurulması nəticəsində Rusiya-Türkiyə münasibətlərində narazılıq və soyuqluq dövrü idi. Məhz bu məqamdan ölkələr arasında barışıq və yaxınlaşma başladı.
Başqa sözlə, Moskva Ankaraya bildirdi ki, əgər erməni məsələsində problem istəmirsə, o zaman Rusiyaya müraciət etməlidir. Aydındır ki, Moskva üçün erməni məsələsi Ankara ilə münasibətlərdə bir vasitədir, lakin tanınmaq mənasında deyil, yəni Rusiya Federasiyasında tanınma 1995-ci ildə Dövlət Duması səviyyəsində baş vermişdi, əksinə Ermənistan və erməni diasporuna təsir etmək üçün bu vasitədən yararlanmaqla beynəlxalq tanınma prosesini sürətləndirmək baxımından.
Hazırda Ermənistan və Ermənistan-Rusiya münasibətlərindən başlayaraq vəziyyətin bütün istiqamətlərində geniş mənada dəyişməsi baş verir: məxməri inqilabdan sonra İrəvan qarşılıqlı hörmət, bir-birinin işlərinə və suverenliyinə qarışmamaq kimi dəyərlər və qaydalara diqqət yetirir. Əgər bu proses siyasi bir xəttə çevrilərsə və Ermənistan-Rusiya münasibətlərində yeni bir vəziyyət yaradarsa, bu, avtomatik olaraq, Türkiyəyə münasibətdə erməni məsələsinin beynəlxalq səviyyədə tanınması prosesində Rusiyanın mövqeyinin zəifləməsinə və hətta neytrallaşmasına gətirib çıxaracaq.
Bu, Türkiyə məsələsində Rusiyanın əlində olan az sayda istifadə etdiyi vasitələrdən biridir. Bundestaq qətnaməsindən sonra Rusiya səfirinin Ankarada amansızcasına güllələnməsi bunun sübutudur, çünki Moskva bu qətllə barışmaq məcburiyyətində qalmışdı.
Rusiya-Türkiyə münasibətləri kontekstində Moskvanın erməni suverenliyinin əldə edilməsi ilə baş verəcək əlverişli alətin, vasitənin itirilməsi Rusiya-Türkiyə münasibətlərinin tarazlığını poza bilər. Əlbəttə, ABŞ üçün də bu münasibətlərdə balans vacibdir, çünki Rusiya-Türkiyə münasibətlərinin qarşılıqlı mexanizmi Birləşmiş Ştatlar üçün regional təhlükəsizliyin idarə edilməsi vasitələrindən biridir.
Beləliklə, ABŞ Konqresinin Nümayəndələr Palatasında Erməni Soyqırımını tanıyan bir qətnamə qəbul edərkən, ABŞ bir sıra məsələlər arasında Rusiyanın Türkiyə üçün əhəmiyyətini, yəni Rusiyanın Ankara üçün əhəmiyyətini artırır, buna görə də Türkiyə ilə Rusiya Federasiyası üçün münasibətlər baxımından müəyyən güc verir, eyni zamanda, dərinlikdə, erməni suverenliyi məsələsində təzyiqləri yüngüləşdirir.
Aram Amatuni
Tərcümə KONKRET.az-ındır