Son dönəmlərdə Azərbaycan və Ermənistan arasındakı mövcud vəziyyətlə bağlı ciddi hərəkətlənmələrin olduğu nəzərə çarpır.
1. Sentyabrın 2-də qondarma “Artsax”larının 30 illiyini qeyd etmək xülyalarına qapılan ermənilərin arzusunu Azərbaycanın qətiyyətli mövqeyi gözündə qoydu.
2. Elə həmin gün Ağdamda yerləşən birgə monitorinq mərkəzində Türkiyənin Zəfər bayramı təntənə ilə qeyd olundu. Əslində 31 avqust tarixində keçirilən bayramın türk hərbçilər tərəfindən 2 sentyabrda qeyd olunmasının da təsadüfi olmadığını söyləyə bilərik.
3. Bundan əvvəl isə, regionda sülhməramlı missiyasını yerinə yetirən Rusiyanın Xarici İşlər naziri Sergey Lavrov və erməni həmkarı Ararat Mirzoyan arasında keçirilən görüşlərdə də müəyyən maraqlı nüanslar diqqəti cəlb edirdi. Belə ki, hər nə qədər birmənalı olmayan mövqeyi ilə tanınsa da Lavrov bu dəfə gözlənilmədən Ermənistanın istəklərinə zidd fikirlərə çıxış etdi. Xüsusilə də, ermənilərin “əsir” kimi təqdim etmək istədikləri hərbçilərin diversant olduğunu vurğulamaqla rusiyalı diplomat İrəvanın mövqeyinə ciddi zərbə vurdu.
4. Sentyabrın 2-də Rusiya xarici işlər nazirinin mətbuat katibi Mariya Zaxarova da bölgədə sülh mesajları verib. Belə ki, rus diplomat regionda sülhün bərqərar olmasında maraqlı olduğunu dilə gətirərək, Türkiyə-Ermənistan yaxınlaşmasının vacibliyinə toxunub. Ümumilikdə isə Moskvanın sadalanan proseslərlə bu və ya digər formada əlaqəsi olduğunu görmək mümkündür. Lakin sözügedən hallarla bağlı Kremlin ənənəvi Cənubi Qafqaz siyasətinə xas olmayan müəyyən dəyişikliklərin olduğunu da qeyd edə bilərik.
Belə ki, Rusiyanın tarixin əksər dönəmlərində olduğu kimi Ermənistanın mövqeyini tam şəkildə müdafiə etmədiyi nəzərə çarpır. Xüsusilə də, Lavrovun radikal ideyalarını müəyyən qədər yumşaltması, eyni zamanda Zaxarovanın Türkiyəni də regionda böyük güc kimi təqdim edərək, sülh nidaları atması, Moskvanın xarici siyasət xəttində müəyyən dəyişikliklərin baş verdiyinin göstəricisidir. Bundan əlavə, Rusiyanın Cənubi Qafqaz strategiyasındakı dəyişikliklər Kremlə yaxın mənbələr, eyni zamanda rus politoloqlar tərəfindən son bir neçə gündə sıx-sıx dilə gətirilir. Təbii ki, sözügedən dəyişikliklərin baş verməsində Azərbaycanın sərt mövqeyini ortaya qoymasının da önəmli rolu var. Belə ki, Müdafiə Nazirliyinin təxribatlara qarşı sərt cavab vermək əmrindən sonra, sentyabrın 3-də erməni qruplaşmaları tərəfindən Şuşada mövqelərimizə açılan atəşə təxribatçıları məhv etməklə cavab verən Azərbaycan tərəfi təkcə sözdə yox, əməldə də səbrinin tükəndiyini nümayiş etdirib.
Eyni zamanda bir sıra mütəxəssislər tərəfindən erməni təxribatlarının arxasındakı qüvvə kimi təqdim olunan Lavrovun özünün də tutduğu vəzifəyə bir daha qaytarılmayacağı ilə bağlı söz-söhbətlərin artması Moskvanın xarici siyasət kursunda dəyişikliklərə getməyə meyl etməsinin göstəricisidir. Bundan əlavə Ankara və Moskva arasında əməkdaşlığın güclənməsi, eyni zamanda Türkiyənin Cənubi Qafqazda təsir gücünün artması da Rusiya siyasətində dəyişikliklərin meydana çıxmasına gətirib çıxarıb. Ümumilikdə isə, Rusiyanın regionda iqtisadi maraqlarını kənara qoyarsaq, hal-hazırda onu ən çox düşündürən mövzu Qarabağdakı sülhməramlılarıdır. Çünki son baş verən hadisələr Azərbaycanın anti-terror əməliyyatlarına başlaması ehtimallarını daha da artırıb. Belə olan halda isə regiondakı rus hərbçilər vəziyyəti yalnız izləməklə kifayətlənə bilər. Bu isə Rusiyanın üzərinə götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirə bilməməsinin açıq şəkildə nümayiş olunması və Moskvanın nüfuzuna ağır zərbə deməkdir. Bütün qeyd olunanları nəzərə alaraq deyə bilərik ki, Kreml ermənilərə yaxın mövqeyindən yavaş-yavaş uzaqlaşmağa meyl edəcək. Nəticədə isə, regionda daha da təklənən İrəvanın və Moskvadan dəstək gözləyən erməni revanşistlərin sülhə razı olmaqdan başqa çıxış yolu qalmayacaq.