Müasir şərtlərdə Avropa Birliyi ilə Avrasiya İqtisadi Birliyi (AİB) arasında tərəfdaşlıq ideyası utopiyadan başqa bir şey deyil. KONKRET.az bildirir ki, Vladimir Makey hesab edir ki, şərq və qərb “sistemlərinin” uyğunsuzluğu və rəqabəti haqqında bir mif var.
Diplomatın sözlərinə görə, ölkələrin bir və ya digər tərəfdaşları ilə münasibətlərə zərər vurmamaq üçün Qərblə Şərq arasında yanlış seçimlə qarşılaşması baş verir. Halbuki prinsipcə belə bir seçim olmamalıdır və iki inteqrasiya birliyinin ortaqlığı inandırıcı şəkildə nümayiş etdirilməlidir.
Makey bəyan edib ki, Avropa Birliyi ilə Avrasiya İqtisadi Birliyi arasında radikal yaxınlaşma təşəbbüsü 2011-ci ilin payızında Belarus Prezidenti Aleksandr Lukaşenko tərəfindən “inteqrasiya içində inteqrasiya” adı altında irəli sürülüb. Bu yalnız son vaxtlar artıq real görünmür.
Makey vurğulayıb ki, Avrasiya İqtisadi Birliyi ilə AB arasında potensial əməkdaşlığın növlərindən biri kimi qarşılıqlı ticarətin genişləndirilməsi ən əhəmiyyətli məsələdir. Bu məqsədlə kənd təsərrüfatı istehsalı üçün texniki standartlar və sənaye istehsalı, eləcə də sanitariya və fitosanitar standartların uyğunluğunu təmin etmək olduqca vacibdir.
Aydındır ki, ayrı-ayrı epizodlar istisna olmaqla, AB norma və standartlarını AİB-in müvafiq parametrlərinə uyğunlaşdırmaqla belə bir əməkdaşlığa nail olmaq mümkündür.
Tələb olunan məhsul keyfiyyətini təmin etmək üçün isə ölkə iqtisadiyyatı müasir texnologiyalarla təmin edilməlidir. Avropanın siyasi səbəblərə görə buna hazır olduğuna dair bir əminlik yoxdur.
AİB-lə AB arasındakı dialoqun tərəfdarları inamın yaradılacağına və Şərqi Avropadakı təsir dairələri uğrunda mübarizəni istisna edəcəklərinə inanırlar. Bu məntiqdən çıxış edərək bildirməliyik ki, Rusiyanın Ukraynaya təcavüzünün əsas səbəbi Kiyevin Avropa Birliyi ilə assosiasiya sazişi imzalamaq niyyəti idi.
Makey hesab edir ki, problem dialoqun olmamasında deyil. Bundan əlavə, onun yaxın gələcəkdə yaxşılaşacağı çox şübhəlidir.
Yeri gəlmişkən, bütün aparıcı ölkələri də daxil olmaqla, Rusiya və Şimali Atlantika Alyansı (NATO) arasında münasibətlərin daha da kəskinləşməsi ilə “inteqrasiya içində inteqrasiyasını” həyata keçirmək mümkün deyil. Avropalıların, eyni zamanda, silahlı qüvvələrini NATO-ya daxil olaraq yerləşdirməklə eyni zamanda Rusiya iqtisadiyyatının modernləşdirilməsinə əsaslı investisiya qoyacağına inanmaq çətindir.
Yəni başlamaq üçün ən azı Rusiya-Ukrayna qarşıdurmasını həll etmək lazımdır. Bəs Krım kimindir, üsyançı birləşmələrlə Rusiya arasındakı sərhədi kim idarə edəcək?
Bu şəkildə Moskvanın 2013-cü ilə qayıtmağa razı olacağı bir şəkildə görünmür.
Müvafiq olaraq, “inteqrasiya içində inteqrasiya” ilə bərabər Minskin başqa bir qlobal təşəbbüsü – “Helsinki 2.0” ilə eyni aqibətlə üzləşə bilər. Ən yaxşı halda Qərb siyasətçiləri diplomatik şəkildə deyirlər ki, onun üçün vaxt hələ çatmayıb.
Hipotetik olaraq, bəzi güman edilən mülahizələrə görə Avropa Birliyinin Rusiyanın davranışı ilə bağlı mövcud fikirlərini köklü şəkildə yenidən nəzərdən keçirəcəyini güman edə bilərik. Hər halda, belə bir çevrilmə çağırışları son vaxtlar orada daha yüksək səslə eşidilir.
Hər iki halda Belarus qazanmayacaq.
Göründüyü yaxınlaşmanın əsasını qoyduğu Belarus rəhbərliyinin mülahizələri son illərdə çox əhəmiyyətli dəyişikliklərə məruz qalıb.
2011-ci ildə rəsmi Minsk qərb istiqamətində ciddi təcrid vəziyyətində idi və əlavə olaraq ölkədə hiperinflyasiya sürətlə davam edirdi. Daxili siyasətdə böyük dəyişikliklər olmasa, Avropa Birliyi ilə münasibətlərin normallaşacağına ümid etmək olmaz. Buna görə də, Avrasiya İqtisadi Birliyinin bir hissəsi olaraq Aİ ilə təmasdakı çətinliklərin həlli cəhdi məntiqli idi.
Sonra Rusiyanın Krımı işğal etməsi və Donbasdakı təcavüz, Belarus rəhbərliyinə olduqca müvəffəqiyyətlə istifadə etdiyi Avropa ilə münasibətləri yaxşılaşdırmaq şansı verdi. Ancaq şərqdə Rusiya ilə “dərin inteqrasiya” ya məcburetmə şəklində yeni bir təhlükə meydana gəldi.
Beləliklə, Belarusun “inteqrasiya içində inteqrasiya” təşəbbüsü fonunda ölkənin Rusiya tərəfindən ilhaq edilməsi riski azalır. Amma bu, hələ o demək deyil ki, Avropa xalqları ailəsində sülh və firavanlıq davam edəcək.
Təəssüf ki, Minskin bu ideyası hələ ki tam reallaşmayıb, həm də status-kvonun saxlanması bu təhlükəni aradan qaldırmır. “Bir meydanda inteqrasiya” yalnız Avropanın Kremlə təslim olması nəticəsində baş verə bilər və ya əksinə.
Rusiya ilə Qərb arasında qarşıdurma davam edərsə və ya pisləşərsə, son hadisələr açıq şəkildə göründüyü kimi, Moskvanın Minskə təzyiqi daha da güclənəcək. Bundan əlavə, Belarus-Rusiya inteqrasiyasının “könüllü dərinləşməsi” vəziyyətində Aİ ölkəmizin müstəqilliyinin qorunması üçün ən güclü stimullarını da itirə bilər.