Rusiya və İran Hind okeanına gedən yolları bərpa edə bilər. Belə ki, 1520 mm-lik Rusiya dəmir yolu xəttinin Fars körfəzindəki limanlara çatması mümkündür.
KONKRET.az xəbər verir ki, son vaxtlar İran Hind okeanı ilə dəmir yolu əlaqələrini genişləndirir. Rusiya isə İranda qalınlığı 1520 mm olan yeni dəmir yolu xətlərinin tikintisi ideyasını nəzərdən keçirir. Müzakirə və hesablamaların təfərrüatları açıqlanmasa da, görülən işlərin miqyasını gizlətmək qeyri-mümkündür. Qeyd edək ki, hazırda İran dəmir yolları Avropa standartına uyğun olaraq 1435 mm-lik ensiz xətlərdən istifadə edir. Bu, Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi layihəsi çərçivəsində daşınan yüklər üçün xoşagəlməz çətinliklər yaradır. Odur ki, əgər trasın dəyişdirilməsinə ehtiyac olmasa, bu zaman Fars körfəzindəki İran limanları nəqliyyat baxımından demək olar ki, ruslaşacaq. Moskva-Bakı-Bəndər-Abbas marşrutu isə birbaşa olacaq.
Nəqliyyat nazirinin müavini Valentin İvanov jurnalistlərə İranın Rəşt və Astara şəhərləri arasında dəmir yolunun çatışmayan 170 kilometrlik hissəsinin tamamlanmasında Rusiyanın iştirakının perspektivləri barədə danışıb: “Ölçmənin iki variantı nəzərdən keçirilir – 1435 mm (indi İranda olduğu kimi) və 1520 mm (Rusiya və Azərbaycanda olduğu kimi). Bu xəttin gələcək inkişaf perspektivi birbaşa Fars körfəzinin limanlarına qədər geniş diapazona malik olmasıdır” – İvanov vurğulayıb.
Nazir müavini qeyd edib ki, Rusiya üçün əsas olan İranda geniş qaz imkanlarının inkişafına diqqət yetirmək, ölkənin Fars körfəzindəki üç əsas limanına yüklərin çatdırılmasını təmin etməkdir:
“Hazırda İranda bütün enli magistral yollarının salınmasının iqtisadi məqsədəuyğunluğu praktiki olaraq birbaşa Fars körfəzinin limanlarına yeni dəmir yolunun çəkilişi kimi qiymətləndirilir”.
İran “Çabahar” limanına üçüncü gəmi marşrutunu açır
Söhbət üç limandan – İranın Fars körfəzindəki əsas limanı olan Bəndər Abbasdan, perspektivli Çabahar dərin su limanından və rusiyalı mütəxəssislərin inşa etdiyi Buşəhr limanından gedir.
Yaxın vaxtlara qədər Rusiyanın dost ölkələrdən olan ticarət tərəfdaşlarının siyahısı dörd dövlətlə məhdudlaşırdı – qüdrətli Çin, müstəqil Türkiyə, həmçinin Moskvaya yaxın Belarus və Qazaxıstan. Qalanları ilə əməkdaşlığın həcmi cüzi olaraq qalırdı və öz yerini dost olmayan dövlətlərlə dövriyyəyə buraxırdı. 2022-ci ilin fevralından Qərb və Qərbyönlü Şərq ölkələri Rusiyanı qurulmuş ixrac-idxal marşrutlarından məhrum qoyaraq, sıfırdan logistika zənciri yaratmağa məcbur etdilər. Bu addım Rusiya xarici ticarəti üçün Kremlin əksər ölkələrin bazarlarına birbaşa çıxışının olmadığını açıq şəkildə göstərdi. Rusiya yalnız Avropa (o cümlədən Türkiyə) və Çinlə ticarət aparmağa öyrəşib və hətta coğrafi baxımdan yaxın dövlətlərə belə malların daşınması üçün real imkanlara malik deyil.
Fars körfəzindəki limanlar Rusiya üçün təkcə Hindistana deyil, həm də Cənub-Şərqi Asiya, İndoneziya, Yaxın Şərq və Şərqi və Cınubi Afrikaya qədər yol açır. Dəmir yolu və dəniz nəqliyyatının birləşməsi xammal, tikinti materialları, kənd təsərrüfatı məhsulları və kütləvi qiymət seqmentinin istehlak mallarını satmağa və almağa imkan verir.
Yeni logistika təkcə Rusiya üçün deyil, qeyri-Qərb dünyası üçü də iqtisadi inqilab deməkdir. Belə ki, Afrika və Asiya ölkələri aclığı, ilkin tələbat mallarının çatışmazlığını unuda biləcək, ev tikmək üçün material əldə edəcəklər. Bundan başqa, onlar öz xammal və malları üçün böyük bazar qazanacaqlar. Rusiya ilə eyni vaxtda coğrafi təcriddən əziyyət çəkən Zaqafqaziya və Türküstan dövlətləri, hətta Moskvadan da çox tarixi şans əldə edəcəklər. Yeri gəlmişkən, ITC Şimal-Cənub Süveyş kanalı vasitəsilə Avropaya malların çatdırılmasının faydalarını şübhə altına ala bilər. Bəli, indiki siyasi vəziyyətdə Brüssel çətin ki, Rusiyadan keçən marşruta qoşulsun, amma heç kim bu imkanı ləğv etmir.
Yaxın vaxtlara qədər Rusiya rəsmiləri belə cəsarətli layihələri nəzərdən keçirməyə cəsarət etməzdilər. Amma Qərblə bağlı illüziyalar dağıldı və İran özünü həqiqətən etibarlı tərəfdaş kimi göstərə bildi. Odur ki, Moskvanın boğucu sanksiyaları qırmaqdan və iqtisadiyyatı üçün yeni yollar açmaqdan başqa çıxış yolu qalmayıb.
Müşviq Tofiqoğlu,
KONKRET.az