Afrika ənənələr və inanılmaz rituallar qitəsidir. Hər bir kiçik qəbilənin özünəməxsus xüsusiyyəti, həyatın müxtəlif aspektləri ilə əlaqəli anlaşılmaz ritualları var. Haradasa bunlar cadu-sehr ənənələri, monoton quruluşu ilə seçilən rəqsləri, haradasa qəddarlığı ilə diqqəti çəkən təşəbbüs mərasimləridir. Afrikanın bəzi yerlərində bu günə qədər ağrılı çapıq və üz döymə ənənəsi qorunub saxlanılmaqdadır. Bu, xüsusilə Qara Qitənin qərbində yerləşən kiçik bir dövlət olan Benində geniş şəkildə tətbiq olunur.

Benin qəbilələrdən və xalqlardan olan bir çox ecazkar bir məkan anlayışıdır. Onların hər birinin öz ayinləri və ritualları var. Çox vaxt üzlərdə çapıqlar və döymələr, daşıyıcısının ailəsi və qəbilə mənsubiyyətindən bəhs edən bir növ şəxsiyyət pasportudur. Ancaq bu gün biz bədənin şüurlu çirkinliyindən deyil (baxmayaraq ki, insaf naminə, bəzi döymələr və hətta gənc üzlərdəki çapıqlar çox üzvi görünür), əksinə, əks prosesdən – gözəllik və xarici cəlbedicilik kultu haqqında danışacağıq.

 

Zəriflik, şirin yanaqlar və masaj

Benində eumeyanların kiçik bir qəbiləsi var. Onlar ölkənin şimalında yaşayırlar, məskunlaşmış həyat tərzi keçirirlər, əkinçiliklə məşğul olurlar, inək otarırlar – ümumiyyətlə, bu qəbilədə diqqət çəkəcək ənənələrdən əsər-əlamət yoxdur. Lakin bu tayfanı bütün qonşu qəbilələrdən fərqləndirən, Afrika xalqları üçün çox xarakterik olmayan valideynlərin öz övladlarına hörmətlə yanaşmasıdır.

Eumeyanlar qəti şəkildə əmindir ki, uşaq heç bir keyfiyyət, xarici görünüş və xarakter xüsusiyyətləri olmadan doğulur. Bu sadəcə bir gil parçasıdır ki, ondan gələcəkdə yaraşıqlı insan obrazı və ya gözəlliyi formalaşdırmaq və onu evliliyə düzgün hazırlamaq lazımdır.

Bunun üçün eumeyanlar hələ körpə ikən uşaqların düzgün tərbiyəsi ilə məşğul olur, gözəl bədənin və həssas duyğuların formalaşmasını inkişaf etdirirlər. Onların fikrincə, təbiət heç kimə cazibədar üz cizgiləri və nizamlı fiqur bəxş etmir. Bunu özünüz etməlisiniz!

Buna görə də, Eumeyan anaları körpələrini demək olar ki, hər gün masaj edirlər – körpəni dizlərinə qoyaraq, bədənini saatlarla yumşaq toxunuşlarla əzizləyir, portağal pulpa və yağlardan ibarət xüsusi məlhəmlə ovuşdururlar. Eyni zamanda, uşaq tez-tez təzə südlə yuyulur, daha çox dəri həssaslığı üçün ona bibər əlavə edilir. Ana bir yaşından başlayaraq körpənin ombasına qiymətli muncuqlar dolayır, onları gözmuncuqlarla bəzəyir, körpənin yumşaq saçlarına çoxrəngli lentlər toxundurur.

 

Qonşu tayfalar 5 yaşından başlayaraq uşaqlarının üzünə döymə vurdurub ilk çapıqları qoyarkən, eumeyan anaları körpələrini əmizdirməyə, onlara məlhəm sürtməyə və incə toxunuşlarla uşaqlarda həssaslıq inkişaf etdirməyə davam edirlər.

Həssaslıq tərbiyəsi

Bu tərbiyə evlilik üçün lazımdır. Axı, eumeyanlar üçün ən vacib xoşbəxtlik ailə və çoxsaylı sağlam nəsillərdir. Ancaq hər şey ilk baxışdan göründüyü qədər mükəmməl deyil. Evlilik təkcə gözəllik və cazibədarlıq deyil, həm də bacarıq və intim cazibədir. Buna nail olmaq üçün oğlan uşaqları uşaqlıqdan cinsiyyət orqanlarının formalaşmasını təmin edirlər. Qızlar üçün isə cinsi tərbiyə məktəbi var.

Yetkinliyin ilk əlamətlərində qızlar oğlanlarla görüşə diqqətlə hazırlaşmağa başlayırlar. Əsas məqsəd gözəl, cəlbedici və cazibədar olmaqdır. Eumeyanların anlayışında qadın gözəlliyi özünə inamlı, hamar bir yeriş, qürurlu bir görünüş, yuvarlaq itburnu və gözəl döşlərdir

Eyni zamanda, yeniyetmələrdə həssas zövqlər formalaşdırılır. Bu dünyanı qızların üzünə analar, nənələr açır. Onların həssas nəzarəti altında qızlar intim oyunlar, nəvazişlər və incə toxunuşlar dünyasını öyrənirlər. Proses kəndin qalan hissəsindən ayrılmış, kişilərin girməsinin qəti qadağan olunduğu xüsusi yerlərdə baş verir.

 

Eyni zamanda qız uşaqlarının yeniyetməlikdən intim həyata hazırlanmasına baxmayaraq, qəbilədə qaydalar çox sərt və iffətlidir. Evlilikdən əvvəl yaxınlıq istisna olunur – bu, dəyişməz qanundur. Adi qəbilə həyatında bütün məişət prosesləri elə təşkil olunur ki, əks cinsdən olan gənclər mümkün qədər nadir hallarda bir-biri ilə görüşsünlər. Valideynlər və qəbilənin bütün yetkin əhalisi qızları diqqətlə izləyirlər ki, burada ehtiyatsız hərəkətlər baş verməsin. Gözəllərin ödəyə biləcəyi ən böyük azadlıq, təsadüfən hələ də rastlaşdıqları təqdirdə bir oğlanla bir baxış oğurlamaqdır.

Hədiyyə mübadiləsi

Nəhayət, qızın gəlin olmağa hazır olduğu an gəlir. Yeri gəlmişkən, bu, müəyyən bir yaşa çatmaqla deyil, döşün formalaşması ilə müəyyən edilir – bu, ən vacib və ilk göstəricidir. Və sonra sehr və cadu oyunları meydana girir. Valideynlər onlara müraciət edirlər ki, tayfanın ruhu seçilmiş birinə çevrilməli olan gənclərdən birinə işarə etsin.

Cavab alındıqdan və bəy müəyyənləşəndən sonra toya hazırlıq başlayır. Valideynlər prosesi özü hazırlayarkən, oğlan və qız bir-birlərinə hədiyyələr verirlər. Kürəkən gəlinə hədiyyələr göndərir – bibər, qoz-fındıq və bir az duz. Dəst qəribə görünür, amma əslində bu məhsullar ən təmiz qida sayılır və qızı həyəcanlandırmaq üçün nəzərdə tutulub. Növbəti hədiyyə geyimdir. Bu, gəncin qızı həyat yoldaşı kimi qəbul etməyə hazır olduğunu simvollaşdırır.

 

Cavab olaraq gəlin xalası və nənələri vasitəsilə bəyə hədiyyələrini – qurudulmuş kələm yarpaqlarını və özü toxunmuş həsir təqdim edir. Bu, onun arvad olmağa razı olduğuna işarədir. Toy hədiyyələrinin son mərhələsi qızın çoxlu sayda müxtəlif bitki və heyvan inqrediyentlərindən qohumlarının diqqəti altında bişirdiyi xüsusi sousdur. Bunu gəlin özü bəyə verir. Qiymətli dəmlənmiş qab əldən-ələ keçən kimi nikah bağlanmış sayılır. Cavanları gecələmək üçün kənarda dayanaraq xüsusi bir evə aparırlar. Səhər isə bütün qəbilə toyu qeyd edir.

Bu, kiçik Benin ölkəsindəki kiçik bir eumeyan qəbiləsinin üzvləri üçün evliliyə gedən yoldur. Onların uşaqlara, böyüməyə və tərbiyəyə ehtiramlı münasibəti bədəni və üzü yaralamaqdan, saçları gillə örtməkdən, alt dodaqdakı deşiklərdən və qadınları başlanğıc ayinini müşayiət edən çubuqlarla qamçılamaqdan daha yaxşıdır. Bununla belə, hər hansı bir Afrika qəbiləsinin adət-ənənələri onların həyatının və şəxsiyyətinin bir hissəsidir, həqiqətən də bu barədə qınaqla danışmağa dəyməz.

Gənc qadınların şallaqlanması hələ də Afrikanın Hamer qəbiləsinin ənənəsidir. Və burada heç bir məcburiyyət yoxdur – hər şey könüllüdür və hətta ümumi əyləncəyə xidmət edir.

(Məqalə hazırlanarkən A.S.Bernatskinin “Dünyanın sirli tayfaları və xalqları” kitabının materiallarından istifadə edilib)

Sevinc Paşayeva,

KONKRET.az